--- /dev/null
+<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
+<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "style/manualpage.dtd">
+<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="style/manual.tr.xsl"?>
+<!-- English Revision: 572617 -->
+<!-- =====================================================
+ Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
+ Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
+========================================================== -->
+
+<!--
+ Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
+ contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
+ this work for additional information regarding copyright ownership.
+ The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
+ (the "License"); you may not use this file except in compliance with
+ the License. You may obtain a copy of the License at
+
+ http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
+
+ Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
+ distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
+ WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
+ See the License for the specific language governing permissions and
+ limitations under the License.
+-->
+
+<manualpage metafile="caching.xml.meta">
+
+ <title>Önbellek Kullanım Kılavuzu</title>
+
+ <summary>
+ <p>Bu belge <module>mod_cache</module>,
+ <module>mod_disk_cache</module>, <module>mod_mem_cache</module>,
+ <module>mod_file_cache</module> modülleri ve <a
+ href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a> için bir başvuru
+ kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil olarak çalışmada
+ işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve yanlış
+ yapılandırmalardan kaçınarak Apache’nin önbellekleme özelliklerinin
+ nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
+ </summary>
+
+ <section id="introduction">
+ <title>Giriş</title>
+
+ <p>Apache HTTP sunucusunun 2.2 sürümünden itibaren
+ <module>mod_cache</module> ve <module>mod_file_cache</module> modülleri
+ deneysel olmaktan çıkarılmış ve üretim amaçlı kullanılabileceğine karar
+ verilmiştir. Bu önbellekleme mimarileri gerek HTTP sunucusu gerekse
+ vekili olarak çalışmada HTTP işlemlerini hızlandırmak anlamında sunucuya
+ güç katarlar.</p>
+
+ <p><module>mod_cache</module>, ortam sağlayıcı modülleri olan
+ <module>mod_mem_cache</module> ve <module>mod_disk_cache</module> ile
+ birlikte HTTP önbelleklemesini akıllıca yerine getirir. İçeriğin kendisi
+ önbellekte saklanırken <module>mod_cache</module> içeriğin
+ önbelleklenebilmesini denetim altında tutan HTTP başlıkları ve
+ seçenekleri ile ilgilenir. Yerel ve vekalet edilen içeriğin her ikisinin
+ de aynı anda işlem görmesi sağlanabilir. <module>mod_cache</module>,
+ vekalet edilen içeriğe, devingen yerel içeriğe veya zamanla değişen
+ yerel dosyalara erişimi hızlandırma ihtiyacına yönelik olarak hem basit
+ hem de karmaşık önbellekleme yapılandırmalarını mümkün kılar.</p>
+
+ <p><module>mod_file_cache</module> ise biraz daha temel ancak bazen daha
+ kullanışlı olabilen bir önbellekleme şekli ile ilgilenir. URL’lerin
+ önbelleklenebilmesini mümkün kılmanın karmaşıklığıyla boğuşmak yerine
+ <module>mod_file_cache</module>, dosyaların Apache’nin son başlatıldığı
+ zamanki durumlarını saklamak için dosyaların belleğe eşlenmek üzere ele
+ alınmasını sağlar. Böylelikle, <module>mod_file_cache</module>, çok sık
+ değişmeyen durağan yerel dosyalara erişim zamanını azaltmaya yardım
+ eder.</p>
+
+ <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> ve <directive
+ module="mod_file_cache">MMapStatic</directive> yönergeleri ile ilgili
+ bölümlerde anlatılanları saymazsak <module>mod_file_cache</module>, bu
+ belgenin asıl konusu olan <module>mod_cache</module> önbellekleme
+ mimarisine göre daha basit bir önbellekleme gerçeklenimidir.</p>
+
+ <p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
+ olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
+ Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a>
+ belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p>
+
+ </section>
+
+ <section id="overview">
+
+ <title>Önbelleklemeye Bir Bakış</title>
+
+ <related>
+ <modulelist>
+ <module>mod_cache</module>
+ <module>mod_mem_cache</module>
+ <module>mod_disk_cache</module>
+ <module>mod_file_cache</module>
+ </modulelist>
+ <directivelist>
+ <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
+ <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
+ <directive module="mod_file_cache">MMapStatic</directive>
+ <directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive>
+ <directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive>
+ <directive module="core">UseCanonicalName</directive>
+ <directive module="mod_negotiation">CacheNegotiatedDocs</directive>
+ </directivelist>
+ </related>
+
+ <p>Bir istek sonuçlanıncaya kadar <module>mod_cache</module> modülünde iki
+ aşamadan geçer. İlkinde <module>mod_cache</module> bir URL eşleme modülü
+ olarak çalışır ve URL önbellekteyse ve zaman aşımına uğramamışsa isteğin
+ doğrudan <module>mod_cache</module> tarafından sunulmasını sağlar.</p>
+
+ <p>Yani isteğin sunumu sırasında, isteğin örneğin,
+ <module>mod_proxy</module> veya <module>mod_rewrite</module> tarafından
+ ele alınması gerekse bile bu yapılmaz. Önbelleklenen içerik ilk alındığı
+ haliyle sunulur.</p>
+
+ <p>Eğer URL önbellekte yoksa, <module>mod_cache</module> isteği bir <a
+ href="filter.html">süzgece</a> tabi tutar. Apache içeriğin varlığını
+ saptamışsa içeriğin süzgeç tarafından sunulmasını sağladıktan sonra,
+ süzgeç içeriğin önbelleklenebileceğini saptamışsa gelecekte sunmak üzere
+ içeriği önbelleğe kaydeder.</p>
+
+ <p>Eğer URL önbellekte bulunmuş fakat içeriğin zaman aşımına uğradığı
+ anlaşılmışsa süzgeç yine de eklenir fakat bu kez
+ <module>mod_cache</module> önbellekteki sürümün hala geçerli olup
+ olmadığını saptamak için kaynağın bulunduğu sunucuya bir koşullu istek
+ gönderir. Önbellekteki sürüm hala geçerliyse temel verileri güncellenir
+ ve istek önbellekten sunulur. Önbellekteki sürüm artık geçerli değilse,
+ önbellekteki sürüm silinir ve süzgeç güncel içeriği önbelleğe kaydeder
+ ve isteği oradan sunar.</p>
+
+ <section>
+ <title>Önbelleğin Hızlandırılması</title>
+
+ <p>Yerel içerik önbelleklendiği takdirde <directive
+ module="core">UseCanonicalName</directive> yönergesine <code>On</code>
+ değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
+ olduduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
+ önbellek anahtarının bir parçası olarak kullanılmasıdır. Yönergeye
+ <code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
+ konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
+ meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
+
+ <p>Önbellekleme, URL’nin dosya ismine dönüştürülmesi aşamasında
+ gerçekleştiğinden önbelleklenen belgeler sadece URL isteklerine bir
+ yanıt olarak sunulurlar. <a href="howto/ssi.html">Sunucu Taraflı
+ İçerikleri</a> kullanmazsanız genellikle bunun fazla bir önemi
+ olmaz.</p>
+
+ <example>
+ <!-- Bu içerik önbelleklenebilir. --><br />
+ <!--#include virtual="/dipnot.html" --><br />
+ <br />
+ <!-- Bu içerik önbelleklenemez. --><br />
+ <!--#include file="/bir/yol/dipnot.html" -->
+ </example>
+
+ <p>Sunucu Taraflı İçerikleri kullanıyorsanız ve önbelleklemenin
+ sağladığı hız artışından da yaralanmak istiyorsanız içerik
+ yerleştirmek için <code>virtual</code> içerik türünü kullanınız.</p>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Zaman Aşımı Süreleri</title>
+
+ <p>Önbellekli öğeler için öntanımlı zaman aşımı süresi bir saat olmakla
+ birlikte <directive module="mod_cache">CacheDefaultExpire</directive>
+ yönergesi kullanılarak bu değer kolaylıkla geçersiz kılınabilir. Bu
+ öntanımlı değer sadece içeriğin özgün kaynağı bir zaman aşımı süresi
+ veya son değişiklik tarihi belirtmediği takdirde kullanılır.</p>
+
+ <p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
+ <code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
+ <module>mod_cache</module> zaman aşımı süresini <directive
+ module="mod_cache">CacheLastModifiedFactor</directive> yönergesinin
+ nasıl kullanıldığına bakarak saptar.</p>
+
+ <p>Yerel içerik için, zaman aşımı süresini hassas olarak ayarlamak
+ gerekirse <module>mod_expires</module> kullanılabilir.</p>
+
+ <p>Zaman aşımı süresinin üst sınırı <directive
+ module="mod_cache">CacheMaxExpire</directive> yönergesi ile
+ belirlenebilir.</p>
+
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</title>
+
+ <p>Önbellekteki içerik zaman aşımına uğrayıp, içerik sağlayıcıya veya
+ arka sunucuya özgün isteği aktarmak yerine ayrı bir istek yapılması
+ gereği Apache’nin şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
+
+ <p>Bir istemcinin veya önbelleğin aynı içeriğin farklı sürümleri
+ arasında ayrım yapabilmesi için HTTP protokolü bazı başlık alanları
+ önerir. Örneğin, "Etag:" başlığıyla sunulan bir özkaynak için
+ "If-None-Match:" başlığıyla bir şartlı istek yapmak mümkün olduğu gibi
+ özkaynak "Last-Modified:" başlığıyla sunuluyorsa şartlı istek
+ "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılabilir, vesaire.</p>
+
+ <p>Böyle bir şartlı istek yapıldığında yanıt koşulun içerikle eşleşip
+ eşleşmediğine bağlı olarak farklı olur. Eğer istek bir
+ "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılmışsa ve içerik istekte
+ belirtilen zamandan önce değiştirilmemişse kısa ve öz olarak bir "304
+ Not Modified" (Bir değişiklik yok) iletisiyle yanıt verilir.</p>
+
+ <p>Aksi takdirde bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
+ sunulur.</p>
+
+ <p>Önbellekleme ile ilgili şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci
+ olarak, böyle bir istek arkadaki sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de
+ aynıysa bunu saptamak kolay olur ve özkaynağın tamamını aktarma
+ külfetinden kurtulunur.</p>
+
+ <p>İkinci olarak, şartlı istekler arka sunucuda normalden daha az
+ faaliyete sebep olur. Durağan dosyalar için bu genellikle
+ <code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
+ boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
+ Böylelikle Apache yerel içeriği önbellekliyor olsa bile ve hatta
+ içerik zaman aşımına da uğrasa önbellekteki dosyada bir değişiklik
+ olmadığı takdirde içeriği önbellekten sunmak daha hızlı olacaktır.
+ Çünkü dosyayı önbellekten okumak, arka sunucudan okumaktan daha
+ hızlıdır (bu, bellekten okumayla diskten okumayı karşılaştırmak
+ gibidir).</p>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Neler Önbelleklenebilir?</title>
+
+ <p>Evvelce bahsedildiği gibi Apache’de iki tür önbellekleme yapılır ve
+ bunlar farklı yöntemlerle çalışır. <module>mod_file_cache</module>
+ önbelleklemesinde dosyalar Apache başlatıldığı zamanki içerikle
+ saklanır. Bu modül tarafından önbelleğe alınmış bir dosya için istek
+ geldiğinde isteğin yolu kesilip önbellekteki dosya sunulur.</p>
+
+ <p><module>mod_cache</module> önbelleklemesinde işler biraz daha
+ karışıktır. Bir isteğe hizmet sunulurken istenen içerik evvelce
+ önbelleklenmemişse önbellekleme modülü önce içeriğin
+ önbelleklenebilirliğine bakar. Bir yanıtın önbelleklenebilirliğini
+ belirleyen koşullar şunlardır:</p>
+
+ <ol>
+ <li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <directive
+ module="mod_cache">CacheEnable</directive> ve <directive
+ module="mod_cache">CacheDisable</directive> yönergelerine bakınız.</li>
+
+ <li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li>
+
+ <li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
+
+ <li>İstek bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa yanıt önbelleğe
+ alınmayacaktır.</li>
+
+ <li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
+ "Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
+ "public" değerlerinden birini içermelidir.</li>
+
+ <li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
+ sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
+ açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe yanıt içeriği
+ önbelleğe alınmayacaktır.</li>
+
+ <li><directive module="mod_cache">CacheIgnoreNoLastMod</directive>
+ yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
+ koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
+ başlıklarından en az birini içermesi gerekir.</li>
+
+ <li><directive module="mod_cache">CacheStorePrivate</directive>
+ yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
+ "private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde
+ yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
+
+ <li>Benzer şekilde, <directive module="mod_cache"
+ >CacheStoreNoStore</directive> yönergesi kullanılmamışsa yanıt
+ "no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt
+ içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
+
+ <li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir
+ yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li>
+ </ol>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Neler Önbelleklenmemeli?</title>
+
+ <p>Kısaca, istek zamana aşırı bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa
+ HTTP uzlaşımıyla bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır.</p>
+
+ <p>İçeriği istekçinin IP adresine bağlı olarak değişen veya her beş
+ dakikada bir değişikliğe uğrayan bir devingen içeriğe sahipseniz böyle
+ bir içerik asla önbelleğe alınmamalıdır.</p>
+
+ <p>Diğer taraftan, içerik HTTP başlığındaki değerlere bağlı olarak
+ değişiyorsa içeriğin bir "Vary" başlığı kullanılarak akıllıca
+ önbelleklenmesi imkanı mevcuttur.</p>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</title>
+
+ <p>"Vary" başlıklı bir yanıt arka sunucudan istenirken
+ <module>mod_cache</module> tarafından alınmışsa akıllıca ele alınmaya
+ çalışılacaktır. Mümkünse, <module>mod_cache</module> gelecekte bu
+ içerikle ilgili isteklerin "Vary" başlıklı yanıtları olacağını
+ saptayacak ve önbellekten doğru içerikle yanıt verecektir.</p>
+
+ <p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
+
+ <example>
+ Vary: negotiate,accept-language,accept-charset
+ </example>
+
+ <p><module>mod_cache</module> sadece accept-language ve accept-charset
+ başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
+ </section>
+
+ </section>
+
+ <section id="security">
+ <title>Güvenlik Kaygıları</title>
+
+ <section>
+ <title>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</title>
+
+ <p><module>mod_cache</module> çoğunlukla bir karşı vekile sahip olmak
+ amacıyla kullanılır. Arka sunucunun sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
+ istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Yerel
+ özkaynakların önbelleklenmesi söz konusu olduğunda Apache’nin güvenlik
+ modeli büyükçe bir değişikliğe uğrar.</p>
+
+ <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
+ taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <module>mod_cache</module>,
+ (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
+ gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
+ yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
+ deyişle, eğer <module>mod_cache</module> bir kısım içeriği önbelleğe
+ almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
+ sunulacaktır.</p>
+
+ <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
+ veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
+ Bunu <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
+ yönergesini veya <module>mod_expires</module> kullanarak
+ yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
+ <module>mod_cache</module> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
+ içeriği arabelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
+ istemciye bunu sunacaktır.</p>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Yerel İstismarcılar</title>
+
+ <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
+ önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
+ içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. Apache’yi
+ çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
+ akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
+ içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
+ önerilir.</p>
+
+ <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
+ tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
+ <module>mod_disk_cache</module> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
+ değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
+ kolaydır.</p>
+
+ <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
+ karşılaştırıldığında daha yüksektir. <module>mod_disk_cache</module>
+ kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) Apache güvenlik
+ güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
+ Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
+ Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
+
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Önbellek Zehirlenmeleri</title>
+
+ <p>Apache bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
+ zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
+ Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun arka sunucudan yanlış (ve
+ genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
+ betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
+
+ <p>Örneğin Apache’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
+ önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
+ Apache’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
+ değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
+ bir saldırı türüdür.</p>
+
+ <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
+ yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
+ Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
+ tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
+ istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
+ dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
+ </section>
+ </section>
+
+ <section id="filehandle">
+ <title>Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</title>
+
+ <related>
+ <modulelist>
+ <module>mod_file_cache</module>
+ <module>mod_mem_cache</module>
+ </modulelist>
+ <directivelist>
+ <directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive>
+ <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
+ <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
+ </directivelist>
+ </related>
+
+ <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
+ bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
+ çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
+ saklanması Apache’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. Apache’de iki tür
+ dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
+
+ <section>
+ <title><code>CacheFile</code> yönergesi ile</title>
+
+ <p>Apache’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
+ <module>mod_file_cache</module> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
+ önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
+ dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
+ önbelleklenmesi, <directive module="mod_file_cache"
+ >CacheFile</directive> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
+ sağlanabilir.</p>
+
+ <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesi
+ belirtilen dosyanın Apache başlatıldığında açılmasını ve dosya için
+ yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
+ sağlar.</p>
+
+ <example>
+ CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
+ </example>
+
+ <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
+ işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
+ sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
+
+ <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesini
+ kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında isteğe
+ yansıtamazsınız. Apache dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
+ sunar.</p>
+
+ <p>Eğer Apache çalışırken dosya silinmişse Apache ilk başlatıldığındaki
+ haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
+ içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık dosya
+ sisteminde görünmüyor olsa bile Apache durdurulup dosya tanıtıcıları
+ kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
+ kalmayacaktır.</p>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title><code>CacheEnable</code> yönergesi ile</title>
+
+ <p><module>mod_mem_cache</module> modülünün ayrıca, <directive
+ module="mod_cache" >CacheEnable</directive> yönergesi üzerinden etkin
+ kılınabilen kendine özgü bir dosya tanıtıcı önbellekleme şeması
+ vardır.</p>
+
+ <example>
+ CacheEnable fd /
+ </example>
+
+ <p><module>mod_cache</module>’nin devreye girdiği her işlemde olduğu
+ gibi bu tür dosya tanıtıcı önbelleklemesi de akıllıca yapılır ve
+ önbellekteki içerik zaman aşımına uğradığı halde sunulmaya devam
+ edilmez.</p>
+ </section>
+ </section>
+
+ <section id="inmemory">
+ <title>Sistem Belleğinde Önbellekleme</title>
+
+ <related>
+ <modulelist>
+ <module>mod_mem_cache</module>
+ <module>mod_file_cache</module>
+ </modulelist>
+ <directivelist>
+ <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
+ <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
+ <directive module="mod_file_cache">MMapStatic</directive>
+ </directivelist>
+ </related>
+
+ <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
+ en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
+ kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
+ ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
+ süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
+ etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
+ gerçekleşir.</p>
+
+ <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
+ şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
+ sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
+ sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
+ değildir. Apache’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
+ olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
+ işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
+ takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
+
+ <section>
+ <title>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</title>
+
+ <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
+ dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
+ özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
+ Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
+ okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
+
+ <example>
+ colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
+ real 0m0.065s<br />
+ user 0m0.000s<br />
+ sys 0m0.001s<br />
+ colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
+ real 0m0.003s<br />
+ user 0m0.003s<br />
+ sys 0m0.000s
+ </example>
+
+ <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
+ çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
+ güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
+
+ <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
+ önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
+ Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
+ Apache’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
+ çıkarılabilir.</p>
+
+ <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
+ zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
+ önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya saklarken
+ dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı olmadığından bu
+ durum Apache’ye büyük yarar sağlar.</p>
+ </section>
+
+ <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
+ yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
+ Apache tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
+ vardır.</p>
+
+ <p>Öncelikle, işletim sistemi sadece bildiği dosyaları önbellekler (veya
+ önbelleklediği dosyaları bilir). Eğer Apache’yi bir vekil sunucu olarak
+ çalıştırıyorsanız, önbelleklediğiniz dosyalar yerel olarak saklanmadan
+ uzaktan sunulabilir. Ancak bellekiçi önbelleklemenin sağladığı hız
+ artışının dayanılmaz çekiciliğine karşı koyamıyorsanız, Apache’nin kendi
+ bellekiçi önbelleklemesine ihtiyacınız var demektir.</p>
+
+ <section>
+ <title><code>MMapStatic</code> yönergesi ile</title>
+
+ <p><module>mod_file_cache</module> modülü, bir durağan dosyanın
+ içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
+ belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <directive
+ module="mod_file_cache" >MMapStatic</directive> yönergesini sağlar.
+ Apache bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
+ içeriğini kullanacaktır.</p>
+
+ <example>
+ MMapStatic /usr/local/apache2/htdocs/index.html
+ </example>
+
+ <p><directive module="mod_file_cache">CacheFile</directive> yönergesinde
+ olduğu gibi bu dosyalarda Apache başlatıldıktan sonra yapılacak bir
+ değişiklikten Apache’nin haberi olmayacaktır.</p>
+
+ <p><directive module="mod_file_cache">MMapStatic</directive> yönergesi
+ ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
+ yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. Apache’nin çocuk
+ süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
+ yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük önem
+ taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
+ takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title><code>mod_mem_cache</code> modülü ile</title>
+
+ <p><module>mod_mem_cache</module> modülü HTTP belirtimine uygun olarak
+ bellekiçi önbelleklemeyi akıllıca uygular. Ayrıca yüksek belleği
+ doğrudan kullanabildiğinden <var>MMap</var> desteği olmayan
+ sistemlerde bile bellekiçi önbellekleme yapabilir.</p>
+
+ <p>Bu tür önbellekleme şöyle etkin kılınabilir:</p>
+
+ <example>
+ # Bellekiçi önbelleklemeyi etkin kılalım<br />
+ CacheEnable mem /<br />
+ <br />
+ # Önbellek 1 Megabayttan büyük olmasın<br />
+ MCacheSize 1024
+ </example>
+ </section>
+ </section>
+
+ <section id="disk">
+ <title>Disk Üzerinde Önbellekleme</title>
+
+ <related>
+ <modulelist>
+ <module>mod_disk_cache</module>
+ </modulelist>
+ <directivelist>
+ <directive module="mod_cache">CacheEnable</directive>
+ <directive module="mod_cache">CacheDisable</directive>
+ </directivelist>
+ </related>
+
+ <p><module>mod_disk_cache</module> modülü önbelleklemenin
+ <module>mod_cache</module> için disk üzerinde yapılmasını mümkün kılar.
+ <module>mod_mem_cache</module> modülünde olduğu gibi bu önbellekleme de
+ akıllıca yapılır ve önbellekteki içerik sadece geçerli kabul edildiği
+ sürece sunulabilir.</p>
+
+ <p>Modül bu amaçla genelde şöyle kullanılır:</p>
+
+ <example>
+ CacheRoot /var/cache/apache/<br />
+ CacheEnable disk /<br />
+ CacheDirLevels 2<br />
+ CacheDirLength 1
+ </example>
+
+ <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
+ işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
+ faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
+ sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
+ sunulmuş olacaklardır.</p>
+
+ <section>
+ <title>Önbellekte Saklamanın Anlamı</title>
+
+ <p><module>mod_disk_cache</module> öğeleri önbellekte saklamak için
+ istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
+ sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
+ port ve varsa CGI argümanlarından oluşur.</p>
+
+ <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
+ seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
+ Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
+ özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
+ saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
+ yetinilmez ve içerik <directive
+ module="mod_disk_cache">CacheDirLevels</directive> ve <directive
+ module="mod_disk_cache">CacheDirLength</directive> yönergelerinin
+ değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
+
+ <p><directive module="mod_disk_cache">CacheDirLevels</directive>
+ yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
+ özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
+ örneğine uygun olarak
+ <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
+ getirilebilirdi.</p>
+
+ <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
+ dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
+ büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
+ <directive module="mod_disk_cache">CacheDirLength</directive>
+ yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
+ alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
+ sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
+ olmadıkça <directive
+ module="mod_disk_cache">CacheDirLength</directive> için değer olarak
+ "1" belirtmenizi öneririz.</p>
+
+ <p><directive module="mod_disk_cache">CacheDirLevels</directive>
+ yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
+ dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
+ değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
+ 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
+ olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
+
+ <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
+ hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
+ sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
+
+ <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
+ ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
+ çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
+ </section>
+
+ <section>
+ <title>Disk Önbelleğinin Bakımı</title>
+
+ <p><module>mod_disk_cache</module> zaman aşımına uğrayan önbellekli
+ içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
+ hakkında bilgi vermez.</p>
+
+ <p>Bunun yerine Apache önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
+ temizleyebilmeniz için <program>htcacheclean</program> adında bir araç
+ içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
+ üzerinde <program>htcacheclean</program>’i hangi sıklıkta
+ çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
+ genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
+
+ <p><program>htcacheclean</program> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
+ artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
+ aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
+ <program>htcacheclean</program>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
+ sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
+ kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
+ <program>htcacheclean</program>’in çalıştırılma aralığını iyi
+ belirlemek gerekir.</p>
+
+ <p class="figure">
+ <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600"
+ height="406" /><br />
+ <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
+ Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
+
+ <p><module>mod_disk_cache</module> ne kadar önbellek alanı kullandığı
+ ile ilgili bir bilgi vermediğinden <program>htcacheclean</program>’in
+ bir temizlik sonrası yeterince büyük bir genişleme alanı kalacak
+ şekilde yapılandırılması önemlidir.</p>
+ </section>
+
+ </section>
+
+</manualpage>
--- /dev/null
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8' ?>
+<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
+<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.tr.xsl"?>
+<!-- English Revision: 675610 -->
+<!-- =====================================================
+ Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
+ Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
+========================================================== -->
+
+<!--
+ Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
+ contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
+ this work for additional information regarding copyright ownership.
+ The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
+ (the "License"); you may not use this file except in compliance with
+ the License. You may obtain a copy of the License at
+
+ http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
+
+ Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
+ distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
+ WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
+ See the License for the specific language governing permissions and
+ limitations under the License.
+-->
+
+<manualpage metafile="content-negotiation.xml.meta">
+
+<title>İçerik Uzlaşımı</title>
+
+<summary>
+
+ <p>Apache, içerik uzlaşımını HTTP/1.1 belirtiminde bahsedildiği şekliyle
+ destekler. Bir özkaynağın en iyi gösterimini, tarayıcının sağladığı
+ karakter kodlaması, karakter kümesi, dil, ortam türü gibi kullanıcı
+ tercihlerine bağlı olarak seçebilir. Ayrıca, tarayıcının kullanıcı
+ tercihlerini tam yansıtamadığı durumlarda istekleri daha akıllıca ele
+ alabilmeyi sağlayacak bir takım özelliklere de sahiptir.</p>
+
+ <p>İçerik uzlaşımı öntanımlı olarak derlenen
+ <module>mod_negotiation</module> modülü tarafından sağlanır.</p>
+</summary>
+
+<section id="about"><title>İçerik Uzlaşımı Hakkında</title>
+
+ <p>Bir özkaynağın bir çok farklı gösterimi olabilir. Örneğin, bir belgenin
+ farklı ortam türleri ve/veya farklı diller için gösterimleri olabilir.
+ En uygun seçimi yapmanın tek yolu kullanıcıya bir liste verip seçmesini
+ istemektir. Bununla birlikte sunucunun bu seçimi kendiliğinden yapması
+ da mümkündür. Tarayıcılar isteğin bir parçası olarak kullanıcı
+ tercihlerini de gönderdiğinden bu istendiği gibi çalışır. Örneğin bir
+ tarayıcı, kullanıcısınının mümkünse Fransızca içerik tercih ettiğini
+ yoksa İngilizce içeriğe de razı olabileceğini belirtebilirdi.
+ Tarayıcılar bu tercihleri başlıkta belirtirler. Tarayıcı sadece Türkçe
+ içerik istendiğini şöyle belirtebilirdi:</p>
+
+ <example>Accept-Language: tr</example>
+
+ <p>Bu tercihin yerine getirilebilmesininin sadece, desteklenen diller
+ arasında bu dilin varlığına ve istenen belgenin bu dilde bir
+ gösteriminin bulunmasına bağlı oluşuna dikkat ediniz.</p>
+
+ <p>Daha karmaşık bir istek örneği olarak, tarayıcının Fransızca ve
+ İngilizce içerik kabul etmeye ayarlandığını fakat Fransızcayı tercih
+ ettiğini ve çeşitli ortam türlerini kabul etmekle birlikte salt metin ve
+ diğer metin türlerinden ziyade HTML tercih ettiğini, ayrıca, diğer ortam
+ türleri üzerinde GIF veya JPEG tercih ettiğini fakat başka çare yoksa
+ her ortam türüne de izin verdiğini belirtiyor olsun:</p>
+
+ <example>
+ Accept-Language: fr; q=1.0, en; q=0.5<br />
+ Accept: text/html; q=1.0, text/*; q=0.8, image/gif; q=0.6, image/jpeg;
+ q=0.6, image/*; q=0.5, */*; q=0.1
+ </example>
+
+ <p>Apache, HTTP/1.1 belirtiminde tanımlanan şekliyle ‘sunucu yönetiminde’
+ içerik uzlaşımını destekler. <code>Accept</code>,
+ <code>Accept-Language</code>, <code>Accept-Charset</code> ve
+ <code>Accept-Encoding</code> istek başlıklarını tamamen destekler.
+ Apache ayrıca, RFC 2295 ve RFC 2296’da tanımlanan bir deneysel uzlaşım
+ olarak ‘şeffaf’ içerik uzlaşımını da destekler. Fakat ‘özellik
+ uzlaşımını’ bu RFC’lerde tanımlandığı gibi desteklemez.</p>
+
+ <p>Bir <strong>özkaynak</strong> bir URI (RFC 2396) tarafından betimlenen
+ kavramsal bir öğedir. Apache gibi bir HTTP sunucusu, ortam türü,
+ karakter kümesi, kodlama ve saire ile tanımlanmış bir bayt dizisi
+ şeklindeki her gösterimiyle, özkaynaklara kendi isim alanları dahilinde
+ erişim sağlar. Her özkaynağın aynı anda bir veya daha fazla gösterimi
+ mevcut olabileceği gibi hiç mevcut olmayabilir de. Eğer çok sayıda
+ gösterim mevcutsa, bu özkaynağın <strong>uzlaşılabilir</strong>
+ olduğundan ve her gösteriminin bir <strong>çeşitlilik</strong>
+ oluşturduğundan bunun da uzlaşımın <strong>boyutlar</strong>ından
+ kaynaklandığından bahsedilebilir.</p>
+</section>
+
+<section id="negotiation"><title>Apache’de İçerik Uzlaşımı</title>
+
+ <p>Bir özkaynak üzerinde uzlaşılırken gösterim çeşitlerinin her biri
+ hakkında sunucuya bilgi verilmesi gerekir. Bu iki yolla yapılabilir:</p>
+
+ <ul>
+ <li>Ya gösterim çeşitlerini içeren dosyaların isimleriyle eşleşmeyi
+ sağlayan bir tür eşlemi kullanılır (bir <code>*.var</code> dosyası
+ gibi).</li>
+
+ <li>Ya da sunucu örtük bir dosya ismi kalıbı eşleşmesinin ardından
+ sonuçlar arasından seçim yapar; buna ‘Çoklu Görünüm’ araması adı
+ verilir.</li>
+ </ul>
+
+ <section id="type-map"><title>Bir türeşlem dosyası kullanmak</title>
+
+ <p>Bir türeşlem, <code>type-map</code> eylemcisi ile ilişkili bir belgedir
+ (ya da eski Apache yapılandırmaları ile geriye uyumluluk için,
+ <code>application/x-type-map</code> <glossary>MIME türü</glossary>nde
+ bir belgedir). Bu özelliği kullanmak için, yapılandırmada bir tür
+ eşleyici olarak bir dosya ismi uzantısı için bir <code>type-map</code>
+ eylemcisi tanımlamalısınız. Bu, sunucu yapılandırma dosyasında en iyi
+ şöyle yapılabilir:</p>
+
+ <example>AddHandler type-map .var</example>
+
+ <p>Türeşlem dosyaları kendilerini tanımlayan özkaynak ile aynı isimde
+ olmalı ve her gösterim çeşidi için bir girdi içermelidir; bu girdiler
+ ardarda belirtilen HTTP biçem başlık satırlarından oluşur. Farklı
+ gösterimlerin girdileri bir boş satırla diğerlerinden ayrılır. Aynı
+ girdi içinde boş satır kullanılamaz. Bir eşlem dosyasını bir birleşik
+ öğenin tamamı için bir girdi ile başlatmak adet olmuştur (ise de, bu
+ gerekli değildir, hele yoksayılacaksa hiç gerekli değildir). Eşlem
+ dosyası için aşağıda bir örnek verilmiştir. Dosya <code>misal</code>
+ isimli bir özkaynak hakkında olduğundan dosyaya <code>misal.var</code>
+ ismi verilebilir.</p>
+
+ <example>
+ URI: misal<br />
+ <br />
+ URI: misal.en.html<br />
+ Content-type: text/html<br />
+ Content-language: en<br />
+ <br />
+ URI: misal.fr.de.html<br />
+ Content-type: text/html;charset=iso-8859-2<br />
+ Content-language: fr, de<br />
+ </example>
+
+ <p>Ayrıca, bir türeşlem dosyasının <code>MultiViews</code> etkin olsa bile
+ dosya ismi uzantısına göre öncelik alacağına dikkat ediniz. Eğer
+ gösterimler bu örnekteki resim dosyasında olduğu gibi farklı kaynak
+ üstünlüklerine sahipseler, ortam türünün <code>qs</code> parametresi
+ kullanılarak kaynak üstünlükleri belirtilebilir: </p>
+
+ <example>
+ URI: misal<br />
+ <br />
+ URI: misal.jpeg<br />
+ Content-type: image/jpeg; <strong>qs=0.8</strong><br />
+ <br />
+ URI: misal.gif<br />
+ Content-type: image/gif; <strong>qs=0.5</strong><br />
+ <br />
+ URI: misal.txt<br />
+ Content-type: text/plain; <strong>qs=0.01</strong><br />
+ </example>
+
+ <p><code>qs</code> değerleri 0.000-1.000 değer aralığı içinde
+ belirtilebilir. 0.000 <code>qs</code> değerine sahip gösterimin asla
+ seçilmeyeceğine dikkat ediniz. Bir <code>qs</code> değeri belirtilmeyen
+ gösterimlerin kaynak üstünlüğü 1.000 kabul edilir. <code>qs</code>
+ parametresinin belirttiği değer istemcinin yeteneklerinden bağımsız
+ olarak olası gösterimler arasında göreli bir üstünlük ifade eder.
+ Örneğin bir fotoğraf sözkonusu olduğunda bir JPEG dosyasının kaynak
+ üstünlüğü bir ASCII çiziminkinden yüksek olacaktır. Diğer taraftan özgün
+ resim bir ASCII çizim olduğu takdirde, ASCII çizim, bir JPEG gösterimine
+ göre öncelikli olacaktır. Bu nedenle <code>qs</code> değeri özkaynağın
+ doğasına bakarak belirlenir.</p>
+
+ <p>Tanınan başlıkların tam listesini <a
+ href="mod/mod_negotiation.html#typemaps" >mod_negotation</a> modülünün
+ belgesinde bulabilirsiniz.</p>
+ </section>
+
+ <section id="multiviews"><title>Çoklu Görünümler</title>
+
+ <p><code>MultiViews</code>, <code>httpd.conf</code> dosyasındaki veya
+ (<directive module="core">AllowOverride</directive> yönergesinin
+ değerine bağlı olarak) <code>.htaccess</code> dosyalarındaki <directive
+ module="core" type="section">Directory</directive>, <directive
+ module="core" type="section">Location</directive> veya <directive
+ module="core" type="section">Files</directive> bölümleri içinde
+ <directive module="core">Options</directive> yönergeleri ile
+ belirtilebilen, dizine özgü bir seçenektir. Yalnız, dikkatli olun,
+ <code>Options All</code> yaparak <code>MultiViews</code> seçeneğini
+ etkin kılamazsınız; seçeneği ismiyle açıkça belirtmelisiniz.</p>
+
+ <p><code>MultiViews</code> şöyle etki eder: Sunucudan,
+ <code>MultiViews</code> seçeneğinin etkin olduğu <code>/bir/dizin</code>
+ dizininden <code>filanca</code> dosyası için bir istekte bulunulmuşsa
+ fakat dizinde bu dosya yoksa, sunucu dizin içeriğini
+ <code>filanca.*</code> dosyaları için tarar ve bu dosyalar için
+ istemcinin ismiyle talep ettiği ortam türlerini ve kodlamaları
+ kullanarak bir türeşlem dosyası uydurup bu gösterimler arasından
+ istemcinin gereksinimlerine en uygun gösterimi seçer.</p>
+
+ <p><code>MultiViews</code> ayrıca, sunucunun bir dizin içeriğini
+ listelemeye çalıştığı durumda <directive module="mod_dir"
+ >DirectoryIndex</directive> yönergesi ile belirtilen dosya için de bir
+ arama tertipleyebilir. Eğer yapılandırma dosyalarında</p>
+
+ <example>DirectoryIndex index</example>
+
+ <p>şeklinde bir atama varsa ve dizinde <code>index.html</code> ve
+ <code>index.html3</code> dosyaları varsa sunucu bunlar arasından hakem
+ sıfatıyla bir seçim yapacaktır; ama bu ikisi yerine dizinde sadece
+ <code>index.cgi</code> mevcutsa sunucu sadece bu dosyayı
+ çalıştıracaktır.</p>
+
+ <p>Okunan dizinde bulunan dosyalar arasında <code>mod_mime</code>
+ tarafından tanınan karakter kümesi, içerik türü, dil ve kodlama
+ başlıklarına uygun gösterim uzantılarından birine sahip bir dosya yoksa
+ sonuç <directive module="mod_mime">MultiViewsMatch</directive>
+ yönergesiyle yapılan tanıma bağlı olur. Bu yönerge hangi diğer dosya
+ uzantılarının, eylemcilerin veya süzgeçlerin çok gösterimli uzlaşımla
+ ilintileneceğini belirler.</p>
+ </section>
+</section>
+
+<section id="methods"><title>Uzlaşım Yöntemleri</title>
+
+ <p>Apache’nin, bir türeşlem dosyası veya dizin içindeki bir dosya
+ sayesinde belli bir özkaynağın gösterim çeşitlerinin bir listesini elde
+ ettikten sonra ‘en uygun’ gösterime karar vermek için kullanabileceği
+ iki yöntem vardır. Apache’nin içerik uzlaşım özelliklerinin kullanımı
+ sırasında uzlaşımın nasıl yerine getirileceği ile ilgili ayrıntıları
+ bilmek aslında gerekli değildir. Bununla birlikte belgenin kalanında bu
+ konu açıklanmaya çalışılmıştır.</p>
+
+ <p>İki uzlaşım yöntemi vardır:</p>
+
+ <ol>
+ <li>Normal durumda <strong>sunucu yönetiminde Apache uzlaşım
+ algoritması</strong> kullanılır. Bu algoritma aşağıda ayrıntılı olarak
+ açıklanmıştır. Bu algoritma kullanıldığı zaman, Apache, en iyi sonuca
+ ulaşmak için bazen belli boyutların üstünlük katsayılarıyla ‘oynar’.
+ Apache’nin bu katsayılarla oynama işini nasıl yaptığı aşağıda daha
+ ayrıntılı açıklanmıştır.</li>
+
+ <li>İstemci bu işlem için özellikle RFC 2295’te tanımlanan mekanizmanın
+ kullanılmasını isterse <strong>şeffaf içerik uzlaşımı</strong>
+ kullanılır. Bu uzlaşım yöntemi, en uygun gösterimin seçilmesi
+ konusunda tarayıcıya tam denetim imkanı verir; dolayısıyla sonuç
+ tarayıcının bu işlem için kullandığı algoritmanın başarısına bağlıdır.
+ Şeffaf uzlaşım sürecinin bir parçası olarak, tarayıcı, RFC 2296’da
+ tanımlanan ‘gösterim çeşidini uzaktan seçme algoritması’nın
+ çalıştırılmasını Apache’den isteyebilir.</li>
+ </ol>
+
+ <section id="dimensions"><title>Uzlaşımın Boyutları</title>
+
+ <table>
+ <columnspec><column width=".15"/><column width=".85"/></columnspec>
+ <tr valign="top">
+ <th>Boyut</th>
+
+ <th>Açıklama</th>
+ </tr>
+
+ <tr valign="top">
+ <td>Ortam Türü</td>
+
+ <td>Tarayıcı ortam türü tercihlerini <code>Accept</code> başlık alanı
+ ile belirtir. Her öğenin kendine özgü bir üstünlük katsayısı
+ olabilir. Gösterimin açıklaması da ayrıca bir kaynak üstünlüğüne
+ (<code>qs</code> parametresi) sahip olabilir.</td>
+ </tr>
+
+ <tr valign="top">
+ <td>Dil</td>
+
+ <td>Tarayıcı dil tercihlerini <code>Accept-Language</code> başlık
+ alanı ile belirtir. Her öğenin kendine özgü bir üstünlük katsayısı
+ olabilir. Gösterimler bir kaç dilde olabileceği gibi hiç bir dille
+ ilişkilendirimemiş de olabilir.</td>
+ </tr>
+
+ <tr valign="top">
+ <td>Kodlama</td>
+
+ <td>Tarayıcı kodlama tercihlerini <code>Accept-Encoding</code> başlık
+ alanı ile belirtir. Her öğenin kendine özgü bir üstünlük katsayısı
+ olabilir.</td>
+ </tr>
+
+ <tr valign="top">
+ <td>Karakter Kümesi</td>
+
+ <td>Tarayıcı karakter kümesi tercihlerini <code>Accept-Charset</code>
+ başlık alanı ile belirtir. Her öğenin kendine özgü bir üstünlük
+ katsayısı olabilir. Gösterim çeşitleri karakter kümesini ortam
+ türünün bir parametresi olarak belirtebilirler.</td>
+ </tr>
+ </table>
+ </section>
+
+ <section id="algorithm"><title>Apache Uzlaşım Algoritması</title>
+
+ <p>Apache, tarayıcıya döndürülecek en uygun gösterim çeşidini (varsa)
+ seçmek için aşağıdaki algoritmayı kullanabilir. Bu algoritma pek de
+ yapılandırılabilir değildir. Şöyle çalışır:</p>
+
+ <ol>
+ <li>Önce her uzlaşım boyutu için ilgili <em>Accept*</em> başlık alanına
+ bakılıp her gösterim çeşidine bir üstünlük katsayısı atanır. Eğer
+ boyutlardan bazıları için ilgili <em>Accept*</em> başlığı
+ uygulanabilir değilse bu boyut elenir ve sonuçta hiçbir gösterim
+ çeşidi kalmasza 4. adıma atlanır.</li>
+
+ <li>‘En uygun’ gösterim çeşidi bir eleme süreciyle seçilir. Bu süreç
+ sırasında aşağıdaki sınamalar sırayla uygulanır. Sınamalardan
+ geçemeyen bir gösterim çeşidi elenir. Sınamaların bir aşamasında tek
+ bir gösterim çeşidi kalırsa bu en uygun eşleşme olarak seçilmiş olur
+ ve 3. adıma atlanır. Eğer birden fazla gösterim çeşidi kalırsa sonraki
+ sınamaya geçilir.
+
+ <ol>
+ <li><code>Accept</code> başlığındaki üstünlük katsayısı ile
+ gösterimin ortam türünde belirtilen kaynak üstünlüğünün çarpımı en
+ büyük olan gösterim çeşidi seçilir.</li>
+
+ <li>En yüksek dil üstünlük katsayısına sahip gösterim çeşidi seçilir.
+ </li>
+
+ <li>En uygun dil eşleşmesine sahip gösterim çeşidini seçmek için
+ önce varsa <code>Accept-Language</code> başlığındaki dil
+ sıralamasına bakılır, aksi takdirde <code>LanguagePriority</code>
+ yönergesi ile atanmışsa oradaki dil sıralamasına bakılır.</li>
+
+ <li>En yüksek ‘seviyeden’ ortam parametresine (text/html ortam türü
+ sürümünü belirtmekte kullanılır) sahip gösterim çeşitleri
+ seçilir.</li>
+
+ <li><code>Accept-Charset</code> başlık satırında belirtilene bakarak
+ en uygun karakter kümesine sahip gösterim çeşitleri seçilir.
+ Alenen dışlanmadıkça ISO-8859-1 kabul edilebilir karakter
+ kümesidir. <code>text/*</code> ortam türüne sahip gösterim
+ çeşitlerinden belli bir karakter kümesi ile ilişkilendirilmemiş
+ olanların karakter kümesinin ISO-8859-1 olduğu varsayılır.</li>
+
+ <li>ISO-8859-1 karakter kümesi ile ilişkilendirilmemiş gösterim
+ çeşitleri seçilir. Böyle hiçbir gösterim yoksa bütün gösterimler
+ seçilir.</li>
+
+ <li>En uygun kodlamaya sahip gösterim çeşitleri seçilir. Tarayıcı
+ tarafından kabul edilebilir kodlamaya sahip gösterim çeşitleri
+ varsa bunlar seçilir. Yoksa kodlanmış ve kodlanmamış gösterim
+ çeşitleri karışık olarak mevcutsa sadece kodlanmamış olanlar
+ seçilir. Eğer bütün gösterim çeşitlerinin sadece kodlanmış ya da
+ sadece kodlanmamış gösterimleri mevcutsa hepsi seçilir.</li>
+
+ <li>En küçük içerik uzunluğuna sahip gösterim çeşitleri seçilir.</li>
+
+ <li>Kalan gösterim çeşitlerinin ilki seçilir. Bu ilk, ya türeşlem
+ dosyasında listelenen ilk çeşittir ya da gösterimler bir dizinden
+ okunuyorsa ASCII kod sıralamasına göre ilk sıradaki dosya ismine
+ sahip gösterimdir.</li>
+ </ol>
+ </li>
+
+ <li>Algoritma, artık seçilmiş en uygun gösterim çeşidine sahipse bu
+ artık yanıt olarak döndürülebilir. HTTP yanıt başlığı
+ <code>Vary</code>’ye uzlaşım boyutları atanır (tarayıcı ve
+ arabellekler özkaynağı kaydederken bu bilgiyi kullanırlar)
+ ve algoritma sonlandırılır.</li>
+
+ <li>Buraya gelinmişse hiçbir gösterim seçilmemiş demektir (hiçbiri
+ tarayıcı tarafından kabul edilebilir bulunmadığından dolayı).
+ Gövdesinde mevcut gösterim çeşitlerini listeleyen bir HTML belgesi 406
+ durum koduyla döndürülür (406: ‘kabul edilebilir bir gösterim yok’).
+ Ayrıca HTTP <code>Vary</code> başlığında gösterim çeşitliliğinin
+ boyutları belirtilir.</li>
+ </ol>
+ </section>
+</section>
+
+<section id="better"><title>Üstünlük Değerleriyle Oynamak</title>
+
+ <p>Apache bazen yukarıdaki Apache uzlaşım algoritmasının kesin sonucunun
+ beklenenden farklı olması için üstünlük değerleriyle oynar. Bunu tam ve
+ doğru bilgi göndermeyen tarayıcılar için algoritmadan en iyi sonucu elde
+ etmek amacıyla yapar. Bazen günümüzün en tanınmış tarayıcıları bile çoğu
+ durumda yanlış bir seçimle sonuçlanmayacaksa <code>Accept</code> başlık
+ bilgilerini göndermemektedir. Eğer tarayıcı eksiksiz ve doğru bilgi
+ gönderirse Apache bu değerlerle oynamayacaktır.</p>
+
+ <section id="wildcards"><title>Ortam Türleri ve Dosyaismi Kalıpları</title>
+
+ <p><code>Accept:</code> istek başlığı ortam türü tercihlerini yansıtır.
+ Ayrıca, * bir dizge ile eşleşmek üzere "image/*" veya "*/*" gibi ortam
+ türü kalıpları da içerebilir. Dolayısıyla şöyle bir istek,</p>
+
+ <example>Accept: image/*, */*</example>
+
+ <p>diğer türler gibi "image/" ile başlayan ortam türlerini kabul
+ edilebilir kılacaktır. Bazı tarayıcılar ortam türlerini örtük olarak
+ elde etmek amacıyla hep bu tür kalıplar gönderirler. Örnek:</p>
+
+ <example>
+ Accept: text/html, text/plain, image/gif, image/jpeg, */*
+ </example>
+
+ <p>Bunun amacı, açıkça listelenmiş türlerin tercih edildiğini, fakat
+ farklı gösterimler varsa onların da kabul edilebileceğini belirtmektir.
+ Üstünlük değerlerini doğrudan kullanarak tarayıcılar gerçekte ne
+ istediklerini şuna benzer şekilde belirtebilirler:</p>
+
+ <example>
+ Accept: text/html, text/plain, image/gif, image/jpeg, */*; q=0.01
+ </example>
+
+ <p>Açıkça belirtilen türler için üstünlük katsayısı belirtilmemiştir,
+ dolayısıyla üstünlük katsayılarının 1.0 (en yüksek) olduğu
+ varsayılmaktadır. */* kalıbı 0.01 gibi çok daha düşük bir öncelik
+ belirtmektedir. Bu bakımdan, ancak, açıkça belirtilen türlerden
+ hiçbirinin bulunmaması halinde diğer türler eşleşecektir.</p>
+
+ <p>Eğer <code>Accept:</code> başlığı <em>hiçbir</em> <code>q</code>
+ katsayısı içermiyorsa ve başlıkta "*/*" belirtilmişse, Apache istenen
+ davranışı taklit etmek için bu kalıba 0.01 katsayısını atar. Keza
+ "type/*" kalıbına da 0.02 katsayısını atar (yani, */* kalıbına göre
+ tercihli olur). Eğer <code>Accept:</code> alanındaki her ortam türü bir
+ <code>q</code> katsayısı içeriyorsa bu özel değerler uygulanmaz.
+ Dolayısıyla gerekli bilgiyi açıkça bildiren tarayıcılardan gelen
+ istekler umulduğu gibi işlem görecektir.</p>
+ </section>
+
+ <section id="exceptions"><title>Dil Uzlaşımında İstisnalar</title>
+
+ <p>Apache 2.0’dan itibaren, uzlaşım algoritmasına, bir eşleşme bulmak
+ konusunda algoritma başarılı olamadığı takdirde hoş bir son çareye izin
+ vermek için bazı istisnalar eklenmiştir.</p>
+
+ <p>İstemci sunucudan bir sayfa istediğinde, sunucu, tarayıcı tarafından
+ gönderilen <code>Accept-language</code> başlığıyla eşleşen tek bir sayfa
+ bulamadığı takdirde istemciye ya “Kabul edilebilir bir gösterim çeşidi
+ yok” ya da “Çok sayıda seçim belirtilmiş” yanıtını döndürür. Bu hata
+ iletilerinden kaçınmak için bu gibi durumlarda Apache
+ <code>Accept-language</code> başlığını yoksaymaya ayarlanabilir. Böylece
+ istemcinin isteğine tam olarak uymasa da bir belge sağlanır. Bu hata
+ iletilerinin birini veya her ikisini de geçersiz kılmak için <directive
+ module="mod_negotiation">ForceLanguagePriority</directive> yönergesi
+ kullanılabilir ve sunucunun kararını <directive
+ module="mod_negotiation">LanguagePriority</directive> yönergesine
+ dayanarak vermesi sağlanabilir.</p>
+
+ <p>Sunucu ayrıca, tam bir eşleşme bulunmadığı zaman lehçelerle de eşleşme
+ arayabilir. Örneğin, bir istemci Britanya İngilizcesi
+ (<code>en-GB</code>) ile yazılmış belgeler için istekte bulunursa,
+ sunucu normalde HTTP/1.1 standardına göre bir belgenin basitçe
+ <code>en</code> olarak imlenmesine izin vermez. (Bir okuyucu Britanya
+ İngilizcesini anlıyor ama genel İngilizceyi anlamıyor diye
+ <code>Accept-Language</code> başlığında <code>en</code> değil de
+ <code>en-GB</code>’yi belirtmesinin hemen hemen daima bir yapılandırma
+ hatasına yol açacağına dikkat ediniz. Maalesef, mevcut istemcilerin çoğu
+ öntanımlı yapılandırmalarında buna benzer şeyler yapmaktadır.) Bununla
+ birlikte, başka bir dille eşleşme mümkün değilse ve sunucu “Kabul
+ edilebilir bir gösterim çeşidi yok” hatasını döndürmeye hazırsa veya
+ <directive module="mod_negotiation" >LanguagePriority</directive> son
+ çaresine ayarlanmışsa alt küme belirtimini yok sayacak ve
+ <code>en</code> belge isteklerine <code>en-GB</code> belgelerle yanıt
+ verecektir. Apache, lehçenin üyesi olduğu anadili, istemcinin kabul
+ edilebilir diller listesine örtük olarak düşük bir üstünlük değeri ile
+ ekler. Yalnız şuna dikkat edin, eğer istemci tercihini "en-GB; q=0.9,
+ fr; q=0.8" olarak belirtirse ve sunucuda sadece "en" ve "fr" belgeleri
+ varsa sunucu "fr" belge ile yanıt verecektir. HTTP/1.1 belirtimi ile
+ uyumluluğu sağlamak ve düzgün yapılandırılmış istemcilerle gerektiği
+ gibi çalışabilmek için bu gereklidir.</p>
+
+ <p>Gelişmiş tekniklerin (çerezler, özel URL yolları gibi) desteklenmesi
+ sırasında, kullanıcının tercih ettiği dili saptamak için Apache 2.0.47
+ sürümünden beri <module>mod_negotiation</module> modülü
+ <code>prefer-language</code> <a href="env.html">ortam değişkenini</a>
+ tanımaktadır. Değişken mevcutsa ve uygun bir dil yaftası içeriyorsa
+ <module>mod_negotiation</module> uygun gösterimi seçmeyi deneyecektir.
+ Böyle bir gösterim çeşidi mevcut değilse normal uzlaşım işlemi
+ uygulanacaktır.</p>
+
+ <example><title>Örnek</title>
+ SetEnvIf Cookie "language=(.+)" prefer-language=$1<br />
+ Header append Vary cookie
+ </example>
+ </section>
+</section>
+
+<section id="extensions">
+ <title>Şeffaf İçerik Uzlaşımının Genişletilmesi</title>
+
+ <p>Apache, şeffaf içerik uzlaşımı protokolünü (RFC 2295) şöyle genişletir:
+ Sadece içerik kodlamasına özgü olmak üzere gösterim çeşidi listelerinde
+ gösterim çeşitlerini imlemek için yeni bir <code>{encoding ..}</code>
+ elemanı kullanılır. RVSA/1.0 algoritmasının (RFC 2296) gerçeklenimi,
+ listedeki kodlanmış gösterim çeşitlerini tanımak ve onları
+ <code>Accept-Encoding</code> başlık alanıyla ilgili olarak kabul
+ edilebilir kodlamalara aday gösterim çeşitleri olarak kullanmak üzere
+ genişletilmiştir. RVSA/1.0 gerçeklenimi, en uygun gösterim çeşidi
+ seçiminin öncesinde hesaplanmış üstünlük katsayısını virgülden sonra beş
+ haneye yuvarlamaz.</p>
+</section>
+
+<section id="naming"><title>Hiperbağlar ve İsimlendirme Uzlaşımları</title>
+
+ <p>Eğer dil uzlaşımı kullanıyorsanız ve birden fazla dosya ismi uzantısına
+ sahip dosyalarınız varsa uzantıların sıralamasının normalde uygunsuz
+ düştüğü farklı isimlendirme yaklaşımlarında bulunabilirsiniz (ayrıntılar
+ için <a href="mod/mod_mime.html#multipleext">mod_mime</a> belgesine
+ bakınız).</p>
+
+ <p>Bir MIME türü uzantısına sahip bir dosyanın (<code>html</code> gibi),
+ kodlanmış bir gösterimi (<code>gz</code> gibi) mevcut olabilir. Bu
+ dosyanın ayrıca farklı dillerdeki gösterimleri için de bir uzantısı
+ (<code>en</code> gibi) olabilir.</p>
+
+ <p>Örnekler:</p>
+
+ <ul>
+ <li>misal.en.html</li>
+
+ <li>misal.html.en</li>
+
+ <li>misal.en.html.gz</li>
+ </ul>
+
+ <p>Hiperbağ olarak geçerli ve geçersiz bazı dosya ismi örnekleri:</p>
+
+ <table border="1" cellpadding="8" cellspacing="0">
+ <columnspec><column width=".2"/><column width=".2"/>
+ <column width=".2"/></columnspec>
+ <tr>
+ <th>Dosya ismi</th>
+
+ <th>Geçerli Hiperbağ</th>
+
+ <th>Geçersiz Hiperbağ</th>
+ </tr>
+
+ <tr>
+ <td><em>misal.html.en</em></td>
+
+ <td>misal<br />
+ misal.html</td>
+
+ <td>-</td>
+ </tr>
+
+ <tr>
+ <td><em>misal.en.html</em></td>
+
+ <td>misal</td>
+
+ <td>misal.html</td>
+ </tr>
+
+ <tr>
+ <td><em>misal.html.en.gz</em></td>
+
+ <td>misal<br />
+ misal.html</td>
+
+ <td>misal.gz<br />
+ misal.html.gz</td>
+ </tr>
+
+ <tr>
+ <td><em>misal.en.html.gz</em></td>
+
+ <td>misal</td>
+
+ <td>misal.html<br />
+ misal.html.gz<br />
+ misal.gz</td>
+ </tr>
+
+ <tr>
+ <td><em>misal.gz.html.en</em></td>
+
+ <td>misal<br />
+ misal.gz<br />
+ misal.gz.html</td>
+
+ <td>misal.html</td>
+ </tr>
+
+ <tr>
+ <td><em>misal.html.gz.en</em></td>
+
+ <td>misal<br />
+ misal.html<br />
+ misal.html.gz</td>
+
+ <td>misal.gz</td>
+ </tr>
+ </table>
+
+ <p>Yukarıdaki tabloya bakarak hiperbağlarda bir dosya ismini uzantısız
+ olarak (<code>misal</code> gibi) kullanmanın daima mümkün olduğunu
+ farkedeceksiniz. Böylece br belgenin asıl türünü gizleyebilir ve
+ sonradan bir hiperbağ değişikliği yapmaksızın örneğin
+ <code>html</code>’den <code>shtml</code> veya <code>cgi</code>’ye
+ geçebilirsiniz.</p>
+
+ <p>Hiperbağlarda MIME türlerini (<code>misal.html</code> gibi) kullanmaya
+ devam etmek istiyorsanız dil uzantısı MIME türü uzantısının sağında
+ kalmalıdır (<code>misal.html.en</code> gibi).</p>
+</section>
+
+<section id="caching"><title>Arabellekler Hakkında</title>
+
+ <p>Bir arabellek, bir gösterimi istek URL’si ile ilişkilendirerek saklar.
+ Böylece, sonradan aynı URL için bir istek yapıldığında kaydettiği
+ gösterimi kullanabilir. Fakat özkaynak sunucuyla uzlaşılan türdeyse
+ arabelleğe ilk istenen çeşit saklanmış olacağından isteğe yanlış
+ gösterimle yanıt verilmiş olacaktır. Bunun olmaması için Apache, normal
+ olarak içerik uzlaşımının sonucu olarak döndürülen tüm yanıtları
+ HTTP/1.0 istemciler tarafından arabelleklenemez olarak imler. Apache
+ ayrıca, uzlaşımlı yanıtların arabelleklenmesini mümkün kılan HTTP/1.1
+ protokolünü de destekler.</p>
+
+ <p>HTTP/1.0 uyumlu istemcilerden (bir tarayıcı veya arabellek) gelen
+ istekler için, uzlaşıma konu yanıtların arabelleklenmesini mümkün kılmak
+ üzere <directive module="mod_negotiation"
+ >CacheNegotiatedDocs</directive> yönergesi kullanılabilir. Bu yönerge
+ argümansızdır ve sunucu genelinde veya sanal konakların
+ yapılandırılmasında kullanılabilir. Bunun HTTP/1.1 istemcilerinden gelen
+ isteklere bir etkisi yoktur.</p>
+
+ <p>HTTP/1.1 istemciler için, Apache, yanıtın uzlaşım boyutlarını göstermek
+ üzere bir <code>Vary</code> HTTP yanıt başlığı gönderir. Arabellekler bu
+ bilgiyi sonraki istekleri yerel kopyadan sunarken kullanabilirler. Bir
+ arabelleğin uzlaşım boyutlarına bakmaksızın yerel kopyasını kullanmaya
+ teşvik etmek için <code>force-no-vary</code> <a href="env.html#special"
+ >ortam değişkenini</a> etkin kılabilirsiniz.</p>
+
+</section>
+</manualpage>
--- /dev/null
+<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
+<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
+<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.tr.xsl"?>
+<!-- English Revision: 659902 -->
+<!-- =====================================================
+ Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
+ Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
+========================================================== -->
+
+<!--
+ Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
+ contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
+ this work for additional information regarding copyright ownership.
+ The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
+ (the "License"); you may not use this file except in compliance with
+ the License. You may obtain a copy of the License at
+
+ http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
+
+ Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
+ distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
+ WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
+ See the License for the specific language governing permissions and
+ limitations under the License.
+-->
+
+<manualpage metafile="filter.xml.meta">
+
+ <title>Süzgeçler</title>
+
+ <summary>
+ <p>Bu belge, Apache’de süzgeç kullanımı hakkındadır.</p>
+ </summary>
+
+ <section id="intro"> <title>Apache 2’de Süzme İşlemi</title>
+ <related>
+ <modulelist>
+ <module>mod_filter</module>
+ <module>mod_deflate</module>
+ <module>mod_ext_filter</module>
+ <module>mod_include</module>
+ <module>mod_charset_lite</module>
+ </modulelist>
+ <directivelist>
+ <directive module="mod_filter">FilterChain</directive>
+ <directive module="mod_filter">FilterDeclare</directive>
+ <directive module="mod_filter">FilterProtocol</directive>
+ <directive module="mod_filter">FilterProvider</directive>
+ <directive module="mod_mime">AddInputFilter</directive>
+ <directive module="mod_mime">AddOutputFilter</directive>
+ <directive module="mod_mime">RemoveInputFilter</directive>
+ <directive module="mod_mime">RemoveOutputFilter</directive>
+ <directive module="mod_ext_filter">ExtFilterDefine</directive>
+ <directive module="mod_ext_filter">ExtFilterOptions</directive>
+ <directive module="core">SetInputFilter</directive>
+ <directive module="core">SetOutputFilter</directive>
+ </directivelist>
+ </related>
+
+ <p>Apache 2.0 ve sonrasında mevcut olan Süzgeç Zinciri, uygulamaların
+ nereden geldiğine bakmaksızın gelen ve giden verileri oldukça esnek ve
+ yapılandırılabilir tarzda işlemesini mümkün kılar. Böylece, gelen veriyi
+ bir takım ön işlemlerden geçirebilir, giden veriyi de son bir defa bazı
+ işlemlere sokabiliriz. Bu işlem temel olarak geleneksel istek işleme
+ aşamalarından bağımsızdır.</p>
+
+ <p class="figure">
+ <img src="images/filter_arch.tr.png" width="569" height="392"
+ alt="Süzgeçler, İstek işleme eksenine dik bir veri eksenine peş peşe
+ yerleştirilebilir." />
+ </p>
+
+ <p>Standard Apache dağıtımıyla gelen süzgeç uygulamalarından bazıları:</p>
+
+ <ul>
+ <li><module>mod_include</module>, sunucu taraflı içerik yerleştirmeyi
+ gerçekler.</li>
+ <li><module>mod_ssl</module>, SSL şifrelemesini gerçekler (https).</li>
+ <li><module>mod_deflate</module>, veri sıkıştırma/açma işlemlerini
+ çalışma anında gerçekleştirir.</li>
+ <li><module>mod_charset_lite</module>, karakter kümeleri arasında
+ dönüşümü gerçekleştirir.</li>
+ <li><module>mod_ext_filter</module>, harici bir yazılımı bir süzgeç
+ olarak çalıştırır.</li>
+ </ul>
+
+ <p>Apache, bunlardan başka, bayt dizilerinin elde edilmesi ve içeriğin
+ bölünmesi gibi işlemleri gerçekleştirmek için bir takım dahili süzgeçler
+ de kullanabilir.</p>
+
+ <p>Üçüncü parti süzgeç modülleri tarafından gerçeklenmiş çok geniş bir
+ uygulama alanı mevcuttur; <a href="http://modules.apache.org/"
+ >modules.apache.org</a> ve benzerlerinden temin edilebilecek bu tür
+ modüllerden bazılarının uygulama alanları:</p>
+
+ <ul>
+ <li>HTML ve XML belgelerin işlenmesi ve yazılması</li>
+ <li>XSLT dönüşümleri ve XInclude’lar</li>
+ <li>XML İsim-alanı desteği</li>
+ <li>HTML Formlarının çözümlenmesi ve sunucuya dosya yükleme</li>
+ <li>Resim işleme</li>
+ <li>PHP betikleri gibi zararlı olabilecek uygulamalardan korunma</li>
+ <li>Metin düzenleme ve arama işlemleri</li>
+ </ul>
+ </section>
+
+ <section id="smart"><title>Akıllı Süzme</title>
+ <p class="figure">
+ <img src="images/mod_filter_new.tr.png" width="423" height="331"
+ alt="Farklı süzgeç üreticilerinin uygulamaları istek işlemenin durumuna
+ bağlı olarak akıllıca uygulanabilir."/>
+ </p>
+
+ <p><module>mod_filter</module>, Apache 2.1 ve sonrasında mevcut olup,
+ süzgeç zincirinin çalışma anında devingen olarak yapılandırılabilmesini
+ mümkün kılar. Böylece, örneğin, bir vekili, özgün sunucunun ne
+ göndereceğini bilmeden HTML’yi bir HTML süzgeciyle yazmaya ve JPEG
+ resimleri tamamen farklı bir süzgeçten geçirmeye ayarlayabilirsiniz. Bu,
+ asıl içeriğe bağlı olarak çalışma anında içeriği farklı içerik
+ sağlayıcılara dağıtan bir süzgeç düzeneği kullanılarak çalışır. Bir
+ süzgeç, doğrudan zincire yerleştirilip koşulsuz olarak
+ çalıştırılabileceği gibi bir içerik sağlayıcı gibi kullanılarak zincire
+ devingen olarak yerleştirilebilir. Örneğin:</p>
+
+ <ul>
+ <li>Bir HTML işleme süzgeci sadece içerik text/html veya
+ application/xhtml+xml olduğu takdirde çalışır.</li>
+ <li>Bir sıkıştırma süzgeci sadece girdi sıkıştırılabilir nitelikteyse ve
+ sıkıştırılmamışsa çalışır.</li>
+ <li>Bir karakter kümesi dönüşüm süzgeci, bir metin belgesi istenen
+ karakter kümesine sahip değilse zincire yerleştirilir.</li>
+ </ul>
+ </section>
+
+ <section id="using"><title>Süzgeçlerin Kullanımı</title>
+ <p>Süzgeçler iki şekilde kullanılır: Basit ve Devingen.
+ Genelde ikisinden biri kullanılır; karışık kullanılırsa istenmeyen
+ sonuçlara yol açabilir (ise de, basit girdi süzme ile çıktı süzme işlemi
+ basit olsun olmasın karışık kullanılabilir).</p>
+
+ <p>Basit yol, girdi süzgeçlerini yapılandırmanın tek yoludur ve bir
+ durağan süzgeç zincirinin gerektiği yerlerde çıktı süzgeçleri için
+ yeterlidir. İlgili yönergeler:
+ <directive module="core">SetInputFilter</directive>,
+ <directive module="core">SetOutputFilter</directive>,
+ <directive module="mod_mime">AddInputFilter</directive>,
+ <directive module="mod_mime">AddOutputFilter</directive>,
+ <directive module="mod_mime">RemoveInputFilter</directive> ve
+ <directive module="mod_mime">RemoveOutputFilter</directive>.</p>
+
+ <p>Devingen yol, <module>mod_filter</module> belgesinde açıklandığı gibi,
+ çıktı süzgeçlerinin hem durağan hem de esnek ve devingen olarak
+ yapılandırılabilmesini mümkün kılar. İlgili yönergeler:
+ <directive module="mod_filter">FilterChain</directive>,
+ <directive module="mod_filter">FilterDeclare</directive> ve
+ <directive module="mod_filter">FilterProvider</directive>.</p>
+
+ <p><directive module="core">AddOutputFilterByType</directive> yönergesi
+ hala desteklenmekteyse de sorun çıkarabilmesi sebebiyle kullanımı artık
+ önerilmemektedir. Onun yerine devingen yapılandırma kullanınız.</p>
+
+ </section>
+</manualpage>
--- /dev/null
+<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" ?>
+<!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
+<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.tr.xsl"?>
+<!-- English Revision: 420990 -->
+<!-- =====================================================
+ Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
+ Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
+========================================================== -->
+
+<!--
+ Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
+ contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
+ this work for additional information regarding copyright ownership.
+ The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
+ (the "License"); you may not use this file except in compliance with
+ the License. You may obtain a copy of the License at
+
+ http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
+
+ Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
+ distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
+ WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
+ See the License for the specific language governing permissions and
+ limitations under the License.
+-->
+
+<manualpage metafile="handler.xml.meta">
+
+ <title>Apache Eylemcilerinin Kullanımı</title>
+
+ <summary>
+ <p>Bu belgede Apache Eylemcilerinin kullanımı açıklanmıştır.</p>
+ </summary>
+
+ <section id="definition">
+ <title>Eylemci Nedir?</title>
+ <related>
+ <modulelist>
+ <module>mod_actions</module>
+ <module>mod_asis</module>
+ <module>mod_cgi</module>
+ <module>mod_imagemap</module>
+ <module>mod_info</module>
+ <module>mod_mime</module>
+ <module>mod_negotiation</module>
+ <module>mod_status</module>
+ </modulelist>
+ <directivelist>
+ <directive module="mod_actions">Action</directive>
+ <directive module="mod_mime">AddHandler</directive>
+ <directive module="mod_mime">RemoveHandler</directive>
+ <directive module="core">SetHandler</directive>
+ </directivelist>
+ </related>
+
+
+ <p>Bir <em>eylemci</em> bir dosya çağrıldığında uygulanacak eylemin Apache
+ dahilindeki gösterimidir. Genellikle dosyaların kendi türüne bağlı
+ olarak örtük eylemcileri vardır. Normalde tüm dosyalar basitçe sunucu
+ tarafından sunulurlar, fakat bazı dosya türleri normalden farklı şekilde
+ ele alınırlar.</p>
+
+ <p>Eylemciler, dosya türünden bağımsız olarak dosyanın bulunduğu yere veya
+ dosya ismi uzantısına göre de yapılandırılabilirler. Gerek, zarif bir
+ çözüm oluşuyla gerekse, hem dosya türünü hem de bir dosya ile ilişkili
+ bir eylemciyi mümkün kılması sebebiyle bunun getirisi daha yüksektir.
+ (Ayrıca, <a href="mod/mod_mime.html#multipleext">çok uzantılı
+ dosyalara</a> da bakınız.)</p>
+
+ <p>Eylemciler sunucu içinde derlenebileceği gibi bir modül olarak ya da
+ <directive module="mod_actions">Action</directive> yönergesi ile de
+ sunucuya dahil edilebilirler. Standart dağıtımda bulunan yerleşik
+ eylemciler şunlardır:</p>
+
+ <ul>
+ <li><strong>default-handler</strong>: Dosyayı, öntanımlı olarak durağan
+ içeriği işlemekte kullanılan <code>default_handler()</code> işlevini
+ kullanarak gönderir. (<module>core</module>)</li>
+
+ <li><strong>send-as-is</strong>: Dosyayı HTTP başlıklarıyla olduğu gibi
+ gönderir. (<module>mod_asis</module>)</li>
+
+ <li><strong>cgi-script</strong>: Dosyayı bir CGI betiği olarak ele alır.
+ (<module>mod_cgi</module>)</li>
+
+ <li><strong>imap-file</strong>: Dosyayı bir resim eşleme kuralları
+ dosyası olarak çözümler. (<module>mod_imagemap</module>)</li>
+
+ <li><strong>server-info</strong>: Sunucunun yapılandırma bilgisini
+ döndürür. (<module>mod_info</module>)</li>
+
+ <li><strong>server-status</strong>: Sunucunun durum raporunu döndürür.
+ (<module>mod_status</module>)</li>
+
+ <li><strong>type-map</strong>: Dosyayı içerik uzlaşımı için bir tür
+ eşlem dosyası olarak çözümler. (<module>mod_negotiation</module>)</li>
+ </ul>
+ </section>
+
+ <section id="examples">
+ <title>Örnekler</title>
+
+ <section id="example1">
+ <title>Bir CGI betiği kullanarak durağan içeriğin değiştirilmesi</title>
+
+ <p>Aşağıdaki yönergeler sayesinde, <code>html</code> uzantılı dosyalar
+ için yapılan istekler <code>footer.pl</code> CGI betiğininin
+ çalıştırılmasına sebep olacaktır.</p>
+
+ <example>
+ Action add-footer /cgi-bin/footer.pl<br/>
+ AddHandler add-footer .html
+ </example>
+
+ <p>Bu yapılandırmayla, istenen belgenin özgün haliyle mi (yeri
+ <code>PATH_TRANSLATED</code> ortam değişkenindedir) yoksa istenen
+ değişiklikler veya eklemeler yapıldıktan sonra mı gönderileceğinden
+ CGI betiği sorumlu olacaktır.</p>
+
+ </section>
+ <section id="example2">
+ <title>HTTP başlıklı dosyalar</title>
+
+ <p>Aşağıdaki yönergeler kendi HTTP başlıklarını içeren dosyalar için
+ kullanılan <code>send-as-is</code> eylemcisini etkinleştirmek amacıyla
+ kullanılmıştır. <code>/siteler/htdocs/asis/</code> dizinindeki tüm
+ dosyalar dosya ismi uzantılarına bakılmaksızın <code>send-as-is</code>
+ eylemcisi tarafından işleme sokulacaktır.</p>
+
+ <example>
+ <Directory /siteler/htdocs/asis><br/>
+ <indent>SetHandler send-as-is</indent>
+ </Directory>
+ </example>
+
+ </section>
+ </section>
+ <section id="programmer">
+ <title>Yazılım Geliştirenler İçin</title>
+
+ <p>Eylemci özellikleri gerçeklenirken kullanılmak üzere <a
+ href="developer/API.html">Apache API</a>’ye bir ekleme yapılmıştır.
+ Özellikle de, <code>request_rec</code> yapısına yeni bir kayıt
+ eklenmiştir:</p>
+
+ <example>
+ char *handler
+ </example>
+
+ <p>Modülünüzün bir eylemciyi devreye sokmasını isterseniz, tek yapacağınız
+ isteğin <code>invoke_handler</code> aşamasının hemen öncesinde
+ <code>r->handler</code> alanına eylemcinin ismini atamak olacaktır.
+ Eylemciler daha önce de bahsedildiği gibi bir içerik türü yerine bir
+ eylemci ismi kullanılarak gerçeklenirler. Çok gerekli olmamakla
+ birlikte, eylemciler için kullanılan adlandırma uzlaşımları gereğince,
+ ismi oluşturan sözcükler, ortam türü isim alanını ihlal etmemek amacıyla
+ bölü imleri ile değil tire imleri ile ayrılırlar.</p>
+ </section>
+</manualpage>
--- /dev/null
+<?xml version="1.0"?>
+<!DOCTYPE modulesynopsis SYSTEM "../style/modulesynopsis.dtd">
+<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="../style/manual.tr.xsl"?>
+<!-- English Revision: 554716 -->
+<!-- =====================================================
+ Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
+ Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
+========================================================== -->
+
+<!--
+ Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
+ contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
+ this work for additional information regarding copyright ownership.
+ The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
+ (the "License"); you may not use this file except in compliance with
+ the License. You may obtain a copy of the License at
+
+ http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
+
+ Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
+ distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
+ WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
+ See the License for the specific language governing permissions and
+ limitations under the License.
+-->
+
+<modulesynopsis metafile="mod_alias.xml.meta">
+
+<name>mod_alias</name>
+<description>Belge ağacının parçalarının dosya sisteminin parçalarıyla
+eşlenmesini sağlar ve URL yönlendirmesi yapar.</description>
+<status>Base</status>
+<sourcefile>mod_alias.c</sourcefile>
+<identifier>alias_module</identifier>
+
+ <summary>
+ <p>Bu modülde bulunan yönergeler sunucuya istek olarak gelen URL’lerin
+ denetlenmesini ve değiştirilmesini mümkün kılar. <directive
+ module="mod_alias" >Alias</directive> ve <directive module="mod_alias"
+ >ScriptAlias</directive> yönergeleri URL’lerin dosya sisteminin
+ dizinlerine eşlenmesini sağlar. Böylece, kök dizini <directive
+ module="core">DocumentRoot</directive> ile belirtilen site belge ağacı
+ altında bulunmayan içeriğe erişmek mümkün olur. <directive
+ module="mod_alias" >ScriptAlias</directive> yönergesi buna ek olarak
+ hedef dizini sadece CGI betiklerini içeren dizin olarak imler.</p>
+
+ <p><directive module="mod_alias">Redirect</directive> yönergesi,
+ farklı bir URL ile yeni bir istek yapmaları için istemcileri
+ yönlendirmekte kullanılır. Çoğunlukla özkaynak başka bir yere
+ taşındığında kullanılır.</p>
+
+ <p><module>mod_alias</module> modülü basit URL değiştirme görevlerini
+ yerine getirmek için tasarlanmıştır. Sorgu dizgelerini işleme sokmak
+ gibi daha karmaşık görevler için <module>mod_rewrite</module> modülü ile
+ sağlanan araçlar kullanılır.</p>
+
+ </summary>
+
+ <seealso><module>mod_rewrite</module></seealso> <seealso><a
+ href="../urlmapping.html">URL’lerin Dosya sistemi ile Eşlenmesi</a>
+ </seealso>
+
+ <section id="order"><title>İşlem Sırası</title>
+
+ <p>Farklı bağlamlarda bulunan <directive module="mod_alias"
+ >Alias</directive> ve <directive module="mod_alias">Redirect</directive>
+ yönergeleri standart <a href="../sections.html#mergin">katıştırma
+ kuralları</a> ile ilgili diğer yönergeler gibi işleme sokulur. Fakat
+ aynı bağlam dahilinde (örneğin, aynı <directive type="section"
+ module="core">VirtualHost</directive> bölümünde) çok fazla <directive
+ module="mod_alias" >Alias</directive> ve <directive
+ module="mod_alias">Redirect</directive> varsa bunlar belli bir
+ sıraya göre işleme sokulurlar.</p>
+
+ <p>İlk adımda, <directive module="mod_alias">Alias</directive>’lardan önce
+ bütün <directive module="mod_alias">Redirect</directive> yönergeleri
+ işleme sokulur. Bu bakımdan bir <directive module="mod_alias"
+ >Redirect</directive> veya <directive module="mod_alias"
+ >RedirectMatch</directive> ile eşleşen bir istek için
+ hiçbir <directive module="mod_alias" >Alias</directive>
+ uygulanmayacaktır. İkinci adımda yapılandırma dosyasında yer aldıkları
+ sıraya göre <directive module="mod_alias" >Redirect</directive> ve
+ <directive module="mod_alias" >Alias</directive> yönergeleri işleme
+ sokulurlar, dolayısıyla ilk eşleşme öncelikli olmuş olur.</p>
+
+ <p>İlk eşleşmenin öncelikli olması sebebiyle, bu yönergelerin birden
+ fazlası aynı alt yola uygulandığı takdirde, tüm yönergelerin etkili
+ olabilmesi için en uzun yolu sıralamada en öne almalısınız. Örneğin
+ aşağıdaki yapılandırma beklendiği gibi çalışacaktır:</p>
+
+ <example>
+ Alias /foo/bar /baz<br />
+ Alias /foo /gaz
+ </example>
+
+ <p>Ama yukarıdaki iki satır ters sırada yerleştirilmiş olsaydı,
+ <code>/foo</code> rumuzu daima <code>/foo/bar</code> rumuzundan önce
+ eşleşecek, dolayısıyla ikinci yönerge yok sayılacaktı.</p>
+
+ </section>
+
+<directivesynopsis>
+<name>Alias</name>
+<description>URL’leri dosya sistemi konumlarıyla eşler.</description>
+<syntax>Alias <var>URL-yolu</var>
+<var>dosya-yolu</var>|<var>dizin-yolu</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+</contextlist>
+
+ <usage>
+
+ <p><directive>Alias</directive> yönergesi, belgelerin <directive
+ module="core">DocumentRoot</directive> dizininden farklı bir yerde
+ saklanmasını mümkün kılar. <code><em>URL-yolu</em></code> ile başlayan
+ URL’ler (% imlemesi çözüldükten sonra) <code><em>dizin-yolu</em></code>
+ ile başlayan yerel dosyalarla eşlenir. <code><em>URL-yolu</em></code>,
+ harf büyüklüğüne duyarsız sistemlerde bile harf büyüklüğüne
+ duyarlıdır.</p>
+
+ <example><title>Örnek:</title>
+ Alias /image /ftp/pub/image
+ </example>
+
+ <p><code>http://sunucum/image/foo.gif</code> şeklinde bir istek, sunucunun
+ <code>/ftp/pub/image/foo.gif</code> dosyasıyla yanıt vermesine sebep
+ olurdu. Sadece tam yol parçaları eşleştirilir; bu bakımdan yukarıdaki
+ <directive>Alias</directive> yapılandırması
+ <code>http://sunucum/imagefoo.gif</code> ile eşleşmez. Düzenli
+ ifadelerin kullanıldığı daha karmaşık eşleşmeler için <directive
+ module="mod_alias" >AliasMatch</directive> yönergesine bakınız.</p>
+
+ <p><code><em>URL-yolu</em></code>’nu bir <code>/</code> ile
+ sonlandırırsanız <directive>Alias</directive> yönergesini yorumlarken
+ sunucunun da sona bir <code>/</code> ekleyeceğine dikkat ediniz. Yani,
+ eğer <example>Alias /icons/ /usr/local/apache/icons/</example> diye bir
+ tanım yaparsanız <code>/icons</code> URL’si için bir
+ <directive>Alias</directive> kullanılmayacaktır.</p>
+
+ <p><directive>Alias</directive> <em>hedefleri</em> için ek <directive
+ type="section" module="core" >Directory</directive> bölümleri
+ belirtmeniz gerekebileceğine dikkat ediniz. <directive type="section"
+ module="core" >Directory</directive> bölümlerinden önce yer alan
+ <directive>Alias</directive> yönergelerine özellikle bakılır,
+ dolayısıyla sadece <directive>Alias</directive> hedefleri etkilenir.
+ (Bununla birlikte, <directive>Alias</directive> yönergelerinden önce
+ işleme sokulan <directive type="section"
+ module="core">Location</directive> bölümlerinin uygulanacağına dikkat
+ ediniz.)</p>
+
+ <p>Özellikle, <directive module="core">DocumentRoot</directive> dışında
+ bir dizine bir <directive>Alias</directive> oluşturuyorsanız hedef
+ dizine doğrudan erişim izni vermeniz gerekebilir.</p>
+
+ <example><title>Örnek:</title>
+ Alias /image /ftp/pub/image<br />
+ <Directory /ftp/pub/image><br />
+ <indent>
+ Order allow,deny<br />
+ Allow from all<br />
+ </indent>
+ </Directory>
+ </example>
+ </usage>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>AliasMatch</name>
+<description>URL’leri dosya sistemi konumlarıyla düzenli ifadeleri kullanarak
+eşler.</description>
+<syntax>AliasMatch <var>düzenli-ifade</var>
+<var>dosya-yolu</var>|<var>dizin-yolu</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+</contextlist>
+
+ <usage>
+ <p>Bu yönerge <code><em>URL-yolu</em></code> ile eşleşmek üzere bir
+ <glossary ref="regex">düzenli ifade</glossary> kabul etmesi dışında
+ <directive module="mod_alias">Alias</directive> yönergesine eşdeğerdir.
+ Belirtilen düzenli ifade <code><em>URL-yolu</em></code> ile eşleşiyorsa
+ sunucu parantezli eşleşmeleri belirtilen dizgede kullanarak dosya yolunu
+ elde eder. Örneğin, <code>/icons</code> dizinini etkinleştirmek için şu
+ yazılabilir:</p>
+
+ <example>
+ AliasMatch ^/icons(.*) /usr/local/apache/icons$1
+ </example>
+
+ <p>Ayrıca, <code><em>URL-yolu</em></code> ile harf büyüklüğüne duyarsız
+ eşleşmeler sağlayacak düzenli ifadeler de kullanılabilir:</p>
+
+ <example>
+ AliasMatch (?i)^/image(.*) /ftp/pub/image$1
+ </example>
+ </usage>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>Redirect</name>
+<description>İstemciyi, bir yönlendirme isteği döndürerek farklı bir URL’ye
+yönlendirir.</description>
+<syntax>Redirect [<var>durum</var>] <var>URL-yolu</var>
+<var>URL</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+<context>directory</context><context>.htaccess</context></contextlist>
+<override>FileInfo</override>
+
+ <usage>
+ <p><directive>Redirect</directive> yönergesi istemciye bir yönlendirme
+ isteği döndürerek eski URL’yi yenisiyle eşler.</p>
+
+ <p>Eski <code><em>URL-yolu</em></code> bir bölü çizgisi ile başlar ve harf
+ büyüklüğüne duyarlıdır (% imlemesi çözüldükten sonra).
+ <code><em>URL-yolu</em></code> olarak göreli yollara izin verilmez.
+ <code><em>URL</em></code> ise ya bir şema ve konak ismi ile başlayan bir
+ mutlak URL ya da bir bölü çizgisi ile başlayan bir URL yolu olmalıdır.
+ İkinci durumda URL yolunun başına geçerli sunucu ismi ve şemayı sunucu
+ ekler.</p>
+
+ <p><code><em>URL-yolu</em></code> ile başlayan istekler istemciye hedef
+ <code><em>URL</em></code> konumuna bir yönlendirme isteği olarak
+ dönecektir. <code><em>URL-yolu</em></code>’nun devamı niteliğindeki ek
+ yol hedef URL’ye eklenir.</p>
+
+ <example><title>Örnek:</title>
+ Redirect /hizmet http://iki.mesela.dom/hizmet
+ </example>
+
+ <p>İstemcinin yaptığı <code>http://mesela.dom/hizmet/fesmekan.txt</code>
+ isteğine karşılık istemciye isteği
+ <code>http://iki.mesela.dom/hizmet/fesmekan.txt</code> olarak yapması
+ söylenecektir. Sadece tam yol parçaları eşleştirilir, bu nedenle
+ <code>http://mesela.dom/hizmetfesmekan.txt</code> isteği yukarıdaki
+ yönlendirme ile eşleşmeyecektir. Düzenli ifadelerin kullanıldığı daha
+ karmaşık eşleşmeler için <directive module="mod_alias"
+ >RedirectMatch</directive> yönergesine bakınız.</p>
+
+
+ <note><title>Bilginize</title>
+ <p>Yapılandırma dosyasında yer alış sırasına bakmaksızın
+ <directive>Redirect</directive> yönergeleri
+ <directive>Alias</directive> ve <directive>ScriptAlias</directive>
+ yönergelerinden önce ele alınır.</p></note>
+
+ <p>Herhangi bir <code><em>durum</em></code> belirtilmemişse "geçici"
+ yönlendirme (HTTP durum kodu: 302) yapılır. Bu, istemciye özkaynağın
+ geçici olarak başka yere taşındığını belirtir. Diğer HTTP durum
+ kodlarını döndürmek için kullanılabilecek <code><em>durum</em></code>
+ değerleri:</p>
+
+ <dl>
+ <dt><code>permanent</code></dt>
+ <dd>İstemciye özkaynağın kalıcı olarak taşındığını belirten kalıcı
+ yönlendirme durumu (301) döndürülür.</dd>
+
+ <dt><code>temp</code></dt>
+ <dd>İstemciye geçici yönlendirme durumu (302) döner. Bu öntanımlıdır.
+ </dd>
+
+ <dt><code>seeother</code></dt>
+ <dd>İstemciye özkaynağın yerine başka bir şey konduğunu belirten
+ "diğerine bak" durumu (303) döndürülür.</dd>
+
+ <dt><code>gone</code></dt>
+ <dd>İstemciye özkaynağın kalıcı olarak kaldırıldığını belirten "ölü
+ bağlantı" durumu (410) döner. Bu durumda <code><em>URL</em></code>
+ belirtilmez.</dd>
+ </dl>
+
+ <p>Diğer durum kodları için <code><em>durum</em></code> olarak sayısal
+ durum kodu belirtilir. Eğer durum 300 ile 399 arasındaysa bir
+ <code><em>URL</em></code> belirtmek gereklidir, yoksa belirtilmez.
+ Belirtilecek durum kodunu Apache’nin bilmesi gerektiğine dikkat ediniz
+ (<code>http_protocol.c</code> dosyasında bulunan
+ <code>send_error_response</code> işlevine bakınız).</p>
+
+ <example><title>Örnek:</title>
+ Redirect permanent /bir http://mesela.dom/iki<br />
+ Redirect 303 /yedi http://mesela.dom/baskabisey
+ </example>
+ </usage>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>RedirectMatch</name>
+<description>Geçerli URL ile eşleşen bir düzenli ifadeye dayanarak bir harici
+yönlendirme gönderir.</description>
+<syntax>RedirectMatch [<var>durum</var>] <var>düzenli-ifade</var>
+<var>URL</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+<context>directory</context><context>.htaccess</context></contextlist>
+<override>FileInfo</override>
+
+ <usage>
+ <p>Bu yönerge <code><em>URL-yolu</em></code> ile eşleşmek üzere bir
+ <glossary ref="regex">düzenli ifade</glossary> kabul etmesi dışında
+ <directive module="mod_alias">Redirect</directive> yönergesine
+ eşdeğerdir. Belirtilen düzenli ifade <code><em>URL-yolu</em></code> ile
+ eşleşiyorsa sunucu parantezli eşleşmeleri belirtilen dizgede kullanarak
+ dosya yolunu elde eder. Örneğin, tüm GIF dosyası isteklerini başka bir
+ sunucudaki aynı isimli JPEG dosyalarına yönlendirmek için şu
+ yazılabilir:</p>
+
+ <example>
+ RedirectMatch (.*)\.gif$ http://baska.sunucu.dom$1.jpg
+ </example>
+ </usage>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>RedirectTemp</name>
+<description>İstemciyi, geçici bir yönlendirme isteği döndürerek farklı bir
+URL’ye yönlendirir.</description>
+<syntax>RedirectTemp <var>URL-yolu</var> <var>URL</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+<context>directory</context><context>.htaccess</context></contextlist>
+<override>FileInfo</override>
+
+ <usage>
+ <p>Bu yönerge istemciye daima geçici yönlendirme durumu (302) döndürür.
+ Yani, <code>Redirect temp</code> ile aynı işi yapar.</p>
+ </usage>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>RedirectPermanent</name>
+<description>İstemciyi, kalıcı bir yönlendirme isteği döndürerek farklı bir
+URL’ye yönlendirir.</description>
+<syntax>RedirectPermanent <var>URL-yolu</var> <var>URL</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+<context>directory</context><context>.htaccess</context></contextlist>
+<override>FileInfo</override>
+
+ <usage>
+ <p>Bu yönerge istemciye daima kalıcı yönlendirme durumu (301) döndürür.
+ Yani, <code>Redirect permanent</code> ile aynı işi yapar.</p>
+ </usage>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>ScriptAlias</name>
+<description>Bir URL’yi dosya sistemindeki bir yere eşler ve hedefi bir CGI betiği olarak çalıştırır.</description>
+<syntax>ScriptAlias <var>URL-yolu</var>
+<var>dosya-yolu</var>|<var>dizin-yolu</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+</contextlist>
+
+ <usage>
+ <p>Hedef dizini, <module>mod_cgi</module> modülünün CGI betiği
+ yorumlayıcısı tarafından çalıştırılacak betikleri içeren dizin olarak
+ imlemesi dışında <directive module="mod_alias">Alias</directive>
+ yönergesinin yaptığı işi yapar. <code><em>URL-yolu</em></code> ile
+ başlayan harf büyüklüğüne duyarlı URL’ler (% imlemesi çözüldükten
+ sonra), dosya sistemindeki bir tam yol olarak belirtilmiş
+ <code><em>dizin-yolu</em></code> ile başlayan betiklerle eşlenir.</p>
+
+ <example><title>Örnek:</title>
+ ScriptAlias /cgi-bin/ /siteler/cgi-bin/
+ </example>
+
+ <p><code>http://sunucum/cgi-bin/foo</code> şeklindeki bir istek sunucunun
+ <code>/siteler/cgi-bin/foo</code> betiğini çalıştırmasına sebep olur. Bu
+ yapılandırma aslında şuna eşdeğerdir:</p>
+
+ <example>
+ Alias /cgi-bin/ /siteler/cgi-bin/<br />
+ <Location /cgi-bin ><br />
+ <indent>
+ SetHandler cgi-script<br />
+ Options +ExecCGI<br />
+ </indent>
+ </Location>
+ </example>
+
+ <note type="warning">Yapılandırma değiştiğinde kaynak kodlarının ister
+ istemez açığa çıkmasını istemiyorsanız CGI betiklerinizi <directive
+ module="core">DocumentRoot</directive> altına koymayınız.
+ <directive>ScriptAlias</directive> yönergesi URL’yi doğru yere
+ eşlemekten başka orayı bir CGI betikleri dizini olarak imler. CGI
+ betiklerinizi <directive module="core">DocumentRoot</directive> altına
+ koyarsanız çalıştırmak için <directive>ScriptAlias</directive> değil,
+ <directive module="core" type="section" >Directory</directive>,
+ <directive module="core">SetHandler</directive> ve <directive
+ module="core">Options</directive> yönergelerini örnekteki gibi kullanın:
+
+ <example>
+ <Directory /usr/local/apache2/htdocs/cgi-bin ><br />
+ <indent>
+ SetHandler cgi-script<br />
+ Options ExecCGI<br />
+ </indent>
+ </Directory>
+ </example>
+
+ Aynı dosya sistemi konumu ile çok sayıda <code><em>URL-yolu</em></code>
+ eşleşebileceğinden, bir <directive module="core">Directory</directive>
+ bölümü ile sınırlanmadığı takdirde CGI betiklerinin kaynak kodları açığa
+ çıkabilir; bu bakımdan <directive>ScriptAlias</directive> yönergesini yok
+ sayan URL yollarının belirtilebilme olasılığı gözardı
+ edilmemelidir.</note>
+
+ </usage>
+ <seealso><a href="../howto/cgi.html">CGI Öğreticisi</a></seealso>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>ScriptAliasMatch</name>
+<description>Bir URL’yi dosya sistemindeki bir yere düzenli ifade kullanarak
+eşler ve hedefi bir CGI betiği olarak çalıştırır.</description>
+<syntax>ScriptAliasMatch <var>düzenli-ifade</var>
+<var>dosya-yolu</var>|<var>dizin-yolu</var></syntax>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+</contextlist>
+
+ <usage>
+ <p>Bu yönerge <code><em>URL-yolu</em></code> ile eşleşmek üzere bir
+ <glossary ref="regex">düzenli ifade</glossary> kabul etmesi dışında
+ <directive module="mod_alias">ScriptAlias</directive> yönergesine
+ eşdeğerdir. Belirtilen düzenli ifade <code><em>URL-yolu</em></code> ile
+ eşleşiyorsa sunucu parantezli eşleşmeleri belirtilen dizgede kullanarak
+ dosya yolunu elde eder. Örneğin, standart <code>/cgi-bin</code> dizinini
+ etkin kılmak için şu yazılabilir:</p>
+
+ <example>
+ ScriptAliasMatch ^/cgi-bin(.*) /usr/local/apache/cgi-bin$1
+ </example>
+ </usage>
+</directivesynopsis>
+
+</modulesynopsis>
--- /dev/null
+<?xml version="1.0"?>
+<!DOCTYPE modulesynopsis SYSTEM "../style/modulesynopsis.dtd">
+<?xml-stylesheet type="text/xsl" href="../style/manual.tr.xsl"?>
+<!-- English Revision: 420990 -->
+<!-- =====================================================
+ Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
+ Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
+========================================================== -->
+
+<!--
+ Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
+ contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
+ this work for additional information regarding copyright ownership.
+ The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
+ (the "License"); you may not use this file except in compliance with
+ the License. You may obtain a copy of the License at
+
+ http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
+
+ Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
+ distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
+ WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
+ See the License for the specific language governing permissions and
+ limitations under the License.
+-->
+
+<modulesynopsis metafile="mod_dir.xml.meta">
+<name>mod_dir</name>
+<description>Bölü çizgisiyle biten yönlendirmeleri yapar ve dizin içeriği dosyalarını sunar.</description>
+<status>Base</status>
+<sourcefile>mod_dir.c</sourcefile>
+<identifier>dir_module</identifier>
+
+<summary>
+ <p>Bir dizin içerik dosyası şu iki kaynaktan birinden gelebilir:</p>
+
+ <ul>
+ <li>Kullanıcı tarafından yazılmış ve ismi genellikle
+ <code>index.html</code> olan bir dosya. Dosya ismi <directive
+ module="mod_dir" >DirectoryIndex</directive> yönergesi ile belirlenir.
+ Bu, <module>mod_dir</module> modülü tarafından denetlenir.</li>
+
+ <li>Aksi takdirde içerik listesi sunucu tarafından üretilir. Bu,
+ <module>mod_autoindex</module> modülü tarafından sağlanır.</li>
+ </ul>
+ <p>Bu iki işlev tamamen birbirinden ayrıdır, dolayısıyla eğer isterseniz
+ kendiliğinden dizin içerik listesi üretimini tamamen iptal
+ edebilirsiniz.</p>
+
+ <p>Sunucu <code>http://sunucum/filanca/birdizin</code> şeklinde bir istek
+ aldığında <code>birdizin</code> bir dizinin ismiyse ‘bölü çizgisiyle
+ biten’ bir yönlendirme söz konusudur. Dizinler URL sonuna bir bölü
+ çizgisi eklenmesini gerektirir, bu bakımdan <module>mod_dir</module>
+ modülü isteği <code>http://sunucum/filanca/birdizin/</code> şeklinde
+ yönlendirir.</p>
+</summary>
+
+<directivesynopsis>
+<name>DirectoryIndex</name>
+<description>İstemci bir dizin istediğinde dizin içeriğini listeler.
+</description>
+<syntax>DirectoryIndex
+ <var>yerel-url</var> [<var>yerel-url</var>] ...</syntax>
+<default>DirectoryIndex index.html</default>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+<context>directory</context><context>.htaccess</context></contextlist>
+<override>Indexes</override>
+
+<usage>
+ <p><directive>DirectoryIndex</directive> yönergesi, istemci, dizinin
+ sonuna bir bölü çizgisi ekleyerek dizin içeriğinin listelenmesini
+ istediğinde bakılmak üzere özkaynakları listeler.
+ <code><em>yerel-url</em></code>, sunucu üstünde istenen dizine göreli
+ bir belgenin URL’sidir; normal olarak dizin içindeki bir dosyanın
+ ismidir. Çeşitli URL’ler verilebilirse de sunucu daima ilk bulduğuyla
+ dönecektir. Eğer özkaynakların hiçbiri yoksa ve <code>Indexes</code>
+ seçeneği atanmışsa sunucu dizin içeriğinden bir liste üretecektir.</p>
+
+ <example><title>Örnek:</title>
+ DirectoryIndex index.html
+ </example>
+
+ <p>Bu yapılandırmadan sonra yapılan bir
+ <code>http://sunucum/belgeler/</code> isteğine karşılık, sunucu,
+ mevcutsa <code>http://sunucum/belgeler/index.html</code> dosyasını
+ döndürecek, değilse ürettiği dizin içerik listesini gönderecektir.</p>
+
+ <p>Belgelerin dizine göreli olmasının gerekmediğine dikkat ediniz.</p>
+
+ <example>
+ DirectoryIndex index.html index.txt /cgi-bin/index.pl
+ </example>
+
+ <p>Bu örnekte ise dizin içinde ne <code>index.html</code> ne de
+ <code>index.txt</code> mevcut olduğunda <code>/cgi-bin/index.pl</code>
+ CGI betiği çalıştırılacaktır.</p>
+</usage>
+</directivesynopsis>
+
+<directivesynopsis>
+<name>DirectorySlash</name>
+<description>Bölü çizgisi ile biten yönlendirmeleri açar/kapar.</description>
+<syntax>DirectorySlash On|Off</syntax>
+<default>DirectorySlash On</default>
+<contextlist><context>server config</context><context>virtual host</context>
+<context>directory</context><context>.htaccess</context></contextlist>
+<override>Indexes</override>
+<compatibility>Apache 2.0.51 ve sonrasında mevcuttur.</compatibility>
+
+<usage>
+ <p><directive>DirectorySlash</directive> yönergesi, bir dizin isteğinde
+ bulunan URL’lerin sonuna <module>mod_dir</module> modülü tarafından bir
+ bölü çizgisi eklenip eklenmeyeceğini belirler.</p>
+
+ <p>Normalde, bir kullanıcı sona bir bölü çizgisi eklemeden bir dizin için
+ istekte bulunursa <module>mod_dir</module> zaten onu aynı özkaynağa
+ yönlendirir, fakat isteğin sonuna bir bölü çizgisi eklenmesinin bazı iyi
+ sebepleri vardır:</p>
+
+ <ul>
+ <li>Kullanıcı bunun sonucunda meşru bir URL ile istekte bulunmuş olur.</li>
+ <li><module>mod_autoindex</module> gerektiği gibi çalışır. Yoksa
+ bağlantıdaki yolu sunamayacağından yanlış yolu gösterirdi.</li>
+ <li><directive module="mod_dir">DirectoryIndex</directive> yönergesi
+ sadece bölü çizgisi ile biten dizin istekleri için değerlendirilir.</li>
+ <li>HTML sayfa içindeki göreli URL başvuruları gerektiği gibi
+ çalışacaktır.</li>
+ </ul>
+
+ <p>Siz yine de bu etkiyi istemezseniz ve yukarıdaki sebepler de size uygun
+ değilse yönlendirmeyi şöyle kapatabilirsiniz:</p>
+
+ <example>
+ # Aşağıdaki güvenlik uyarısına bakınız!<br />
+ <Location /bir/yol><br />
+ <indent>
+ DirectorySlash Off<br />
+ SetHandler bir-eylemci<br />
+ </indent>
+ </Location>
+ </example>
+
+ <note type="warning"><title>Güvenlik Uyarı</title>
+ <p>Bölü çizgisi ile biten yönlendirmelerin kapatılması bir bilginin
+ istemeyek açığa çıkmasına sebep olabilir. <module>mod_autoindex</module>
+ modülünün etkin olduğunu (<code>Options +Indexes</code>) ve <directive
+ module="mod_dir" >DirectoryIndex</directive> ile geçerli bir özkaynağın
+ (<code>index.html</code> olsun) atandığını ama bu URL için başka hiçbir
+ özel eylemci tanımlanmadığını varsayalım. Bu durumda bölü çizgisi ile
+ biten bir istek olduğunda <code>index.html</code> dosyası sunulurdu.
+ <strong>Fakat bölü çizgisi ile bitmeyen bir istek dizin içeriğinin
+ listelenmesi ile sonuçlanırdı.</strong></p>
+ </note>
+</usage>
+</directivesynopsis>
+
+</modulesynopsis>
projects / apache / commitdiff
