<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
-<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head><!--
+<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head>
+<meta content="text/html; charset=UTF-8" http-equiv="Content-Type" />
+<!--
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
-->
-<title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu</title>
+<title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.5</title>
<link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
<link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
-<link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" />
+<link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" /><link rel="stylesheet" type="text/css" href="./style/css/prettify.css" />
+<script src="./style/scripts/prettify.min.js" type="text/javascript">
+</script>
+
<link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
<body id="manual-page"><div id="page-header">
-<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/
directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
-<p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.3</p>
-<img alt="" src="./images/feather.gif" /></div>
+<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/
quickreference.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
+<p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.5</p>
+<img alt="" src="./images/feather.png" /></div>
<div class="up"><a href="./"><img title="<-" alt="<-" src="./images/left.gif" /></a></div>
<div id="path">
-<a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.
3</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1>
+<a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.
5</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1>
<div class="toplang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
<a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
<div class="outofdate">Bu çeviri güncel olmayabilir. Son değişiklikler için İngilizce sürüm geçerlidir.</div>
<p>Bu belge <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
- <code class="module"><a href="./mod/mod_
disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code>, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_
cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a>
için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil
olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve
özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
</div>
<div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#overview">Önbelleklemeye Bir Bakış</a></li>
+<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></li>
+<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></li>
+<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#security">Güvenlik Kaygıları</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></li>
-</ul></div>
+</ul><h3>Ayrıca bakınız:</h3><ul class="seealso"><li><a href="#comments_section">Yorum</a></li></ul></div>
<div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
-<h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a></h2>
+<h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a> <a title="Permanent link" href="#introduction" class="permalink">¶</a></h2>
- <p>Apache HTTP sunucusunun 2.2 sürümünden itibaren
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülleri
- deneysel olmaktan çıkarılmış ve üretim amaçlı kullanılabileceğine karar
- verilmiştir. Bu önbellekleme mimarileri gerek HTTP sunucusu gerekse
- vekili olarak çalışmada HTTP işlemlerini hızlandırmak anlamında sunucuya
- güç katarlar.</p>
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, ortam sağlayıcı modülü olan
- <code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> ile birlikte HTTP önbelleklemesini
- akıllıca yerine getirir. İçeriğin kendisi önbellekte saklanırken
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> içeriğin önbelleklenebilmesini denetim
- altında tutan HTTP başlıkları ve seçenekleri ile ilgilenir. Yerel ve
- vekalet edilen içeriğin her ikisinin de aynı anda işlem görmesi
- sağlanabilir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, vekalet edilen içeriğe,
- devingen yerel içeriğe veya zamanla değişen yerel dosyalara erişimi
- hızlandırma ihtiyacına yönelik olarak hem basit hem de karmaşık
- önbellekleme yapılandırmalarını mümkün kılar.</p>
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> ise biraz daha temel ancak bazen daha
- kullanışlı olabilen bir önbellekleme şekli ile ilgilenir. URL’lerin
- önbelleklenebilmesini mümkün kılmanın karmaşıklığıyla boğuşmak yerine
- <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, dosyaların httpd’nin son başlatıldığı
- zamanki durumlarını saklamak için dosyaların belleğe eşlenmek üzere ele
- alınmasını sağlar. Böylelikle, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, çok sık
- değişmeyen durağan yerel dosyalara erişim zamanını azaltmaya yardım
- eder.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> ve
- <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergeleri ile
- ilgili bölümlerde anlatılanları saymazsak
- <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, bu belgenin asıl konusu olan
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbellekleme mimarisine göre daha basit bir
- önbellekleme gerçeklenimidir.</p>
+ <p>Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak
+ üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.</p>
+
+ <dl>
+ <dt>Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</dt>
+ <dd>
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve destek modülü
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> akılcı ve HTTP'ye uygun
+ önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklandığı gibi, içeriğin
+ önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve
+ seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler.
+ Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz
+ durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara
+ erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> hem basit hem de karmaşık önbellekleme
+ yapılandırmalarını hedefler.
+ </dd>
+ <dt>İki durumlu anahtar/değer paylaşımlı nesne önbellekleme</dt>
+ <dd>
+ <a href="socache.html">Paylaşımlı nesne önbellek API'si</a>
+ (socache) ve destek modülleri sunucu taraflı bir anahtar/değer
+ paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları
+ ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri
+ önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu
+ tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache
+ veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar.
+ </dd>
+ <dt>Uzmanlaşmış dosya önbellekleme</dt>
+ <dd>
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> dosyaların sunucunun başlatılması
+ sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara
+ erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya
+ tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını
+ ortadan kaldırır.
+ </dd>
+ </dl>
<p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
-<h2><a name="overview" id="overview">Önbelleklemeye Bir Bakış</a></h2>
+<h2><a name="http-caching" id="http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a> <a title="Permanent link" href="#http-caching" class="permalink">¶</a></h2>
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
-
- <p>Bir istek sonuçlanıncaya kadar <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülünde iki
- aşamadan geçer. İlkinde <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir URL eşleme modülü
- olarak çalışır ve URL önbellekteyse ve zaman aşımına uğramamışsa isteğin
- doğrudan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tarafından sunulmasını sağlar.</p>
-
- <p>Yani isteğin sunumu sırasında, isteğin örneğin,
- <code class="module"><a href="./mod/mod_proxy.html">mod_proxy</a></code> veya <code class="module"><a href="./mod/mod_rewrite.html">mod_rewrite</a></code> tarafından
- ele alınması gerekse bile bu yapılmaz. Önbelleklenen içerik ilk alındığı
- haliyle sunulur.</p>
-
- <p>Eğer URL önbellekte yoksa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> isteği bir <a href="filter.html">süzgece</a> tabi tutar. httpd içeriğin varlığını
- saptamışsa içeriğin süzgeç tarafından sunulmasını sağladıktan sonra,
- süzgeç içeriğin önbelleklenebileceğini saptamışsa gelecekte sunmak üzere
- içeriği önbelleğe kaydeder.</p>
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p>HTTP protokolü
+ <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklanan satıriçi önbellekleme
+ mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden
+ yararlanmak için <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü kullanılabilir.</p>
+
+ <p>İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit
+ iki durumlu anahtar/değer önbelleklemesinin tersine, HTTP önbelleği
+ eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün
+ sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir
+ mekanizma içerir.</p>
+
+ <p>HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:</p>
+
+ <dl>
+ <dt>Taze</dt>
+ <dd>
+ İçerik yeteri kadar yeni (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha genç)
+ ise <strong>taze</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği
+ özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir.
+ </dd>
+ <dt>Bayat</dt>
+ <dd>
+ <p>İçerik çok eski (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha yaşlı)
+ ise <strong>bayat</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir
+ içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin
+ hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik
+ geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur)
+ içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir.
+ İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.</p>
+
+ <p>HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği
+ sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme
+ çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme
+ isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu
+ durumlarda yanıta bir <code>Warning</code> başlığı eklenir.</p>
+ </dd>
+ <dt>Yok</dt>
+ <dd>
+ Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek
+ dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem
+ olarak <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> elle veya bir artalan süreci
+ olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen
+ boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir.
+ Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir.
+ </dd>
+ </dl>
+
+ <p>HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar
+ <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümünde</a> bulunabilir.</p>
+
+ <h3>Sunucu ile etkileşim</h3>
+
- <p>Eğer URL önbellekte bulunmuş fakat içeriğin zaman aşımına uğradığı
- anlaşılmışsa süzgeç yine de eklenir fakat bu kez
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbellekteki sürümün hala geçerli olup
- olmadığını saptamak için kaynağın bulunduğu sunucuya bir koşullu istek
- gönderir. Önbellekteki sürüm hala geçerliyse temel verileri güncellenir
- ve istek önbellekten sunulur. Önbellekteki sürüm artık geçerli değilse,
- önbellekteki sürüm silinir ve süzgeç güncel içeriği önbelleğe kaydeder
- ve isteği oradan sunar.</p>
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
+ <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> yönergesinin
+ değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır:
+ </p>
+
+ <dl>
+ <dt>Çabuk eylem aşaması</dt>
+ <dd>
+ <p>Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi
+ sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik
+ önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi
+ iptal edilir.</p>
+
+ <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi
+ davranır.</p>
+
+ <p>Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun
+ yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir.
+ Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme
+ aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip
+ seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.</p>
+ </dd>
+ <dt>Normal eylem aşaması</dt>
+ <dd>
+ <p>Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin
+ sonrasıdır.</p>
+
+ <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi
+ davranır.</p>
+
+ <p>Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak
+ denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen
+ içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp
+ kişiselleştirilebilir.</p>
+ </dd>
+ </dl>
+
+ <p>URL önbellekte yoksa <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü yanıtı
+ önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir
+ <a href="filter.html">süzgeç</a> ekler ve geri çekilerek normal istek
+ işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir
+ olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe
+ kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.</p>
+
+ <p>Önbellekteki içerik bayatsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
+ isteği bir <strong>koşullu istek</strong> haline getirir. Özgün
+ sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine
+ önbelleklenir. Özgün sunucu bir <code>304 Not Modified</code> yanıtı
+ verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik
+ süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.</p>
+
<h3>Önbelleğin Hızlandırılması</h3>
- <p>Yerel içerik önbelleklendiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
+ <p>Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak
+ bilindiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
- olduduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
- önbellek anahtarının bir parçası olarak kullanılmasıdır. Yönergeye
+ olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
+ önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye
<code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
-
- <p>Önbellekleme, URL’nin dosya ismine dönüştürülmesi aşamasında
- gerçekleştiğinden önbelleklenen belgeler sadece URL isteklerine bir
- yanıt olarak sunulurlar. <a href="howto/ssi.html">Sunucu Taraflı
- İçerikleri</a> kullanmazsanız genellikle bunun fazla bir önemi
- olmaz.</p>
-
- <div class="example"><p><code>
- <!-- Bu içerik önbelleklenebilir. --><br />
- <!--#include virtual="/dipnot.html" --><br />
- <br />
- <!-- Bu içerik önbelleklenemez. --><br />
- <!--#include file="/bir/yol/dipnot.html" -->
- </code></p></div>
-
- <p>Sunucu Taraflı İçerikleri kullanıyorsanız ve önbelleklemenin
- sağladığı hız artışından da yaralanmak istiyorsanız içerik
- yerleştirmek için <code>virtual</code> içerik türünü kullanınız.</p>
- <h3>Zaman Aşımı Süreleri</h3>
+ <h3>Tazelik Ömrü</h3>
- <p>Önbellekli öğeler için öntanımlı zaman aşımı süresi bir saat olmakla
- birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code>
- yönergesi kullanılarak bu değer kolaylıkla geçersiz kılınabilir. Bu
- öntanımlı değer sadece içeriğin özgün kaynağı bir zaman aşımı süresi
- veya son değişiklik tarihi belirtmediği takdirde kullanılır.</p>
+ <p>Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü
+ <code>Cache-Control</code> başlığının <code>max-age</code> veya
+ <code>s-maxage</code> alanlarıyla ya da bir <code>Expires</code>
+ başlığını içererek bildirmelidir.</p>
+
+ <p>Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci
+ tarafından istekte bir <code>Cache-Control</code> başlığı kullanılarak
+ geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha
+ kısaysa o geçerli olur.</p>
+
+ <p>Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik
+ ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat
+ olmakla birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code> yönergesi
+ kullanılarak kolayca değiştirilebilir.</p>
<p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
<code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> zaman aşımı süresini <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesinin
- nasıl kullanıldığına bakarak saptar.</p>
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tazelik ömrünü <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesine
+ bakarak saptar.</p>
- <p>Yerel içerik için, zaman aşımı süresini hassas olarak ayarlamak
- gerekirse <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
+ <p>Yerel içerik için, ya da kendi <code>Expires</code> başlığını
+ tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü <code>max-age</code> ve
+ <code>Expires</code> ekleyerek hassas olarak ayarlamak
+ için <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
- <p>
Zaman aşımı süresinin üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
+ <p>
Tazelik ömrünün üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
belirlenebilir.</p>
-
<h3>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</h3>
- <p>Önbellekteki içerik zaman aşımına uğrayıp, içerik sağlayıcıya veya
- arka sunucuya özgün isteği aktarmak yerine ayrı bir istek yapılması
- gereği httpd’nin şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
-
- <p>Bir istemcinin veya önbelleğin aynı içeriğin farklı sürümleri
- arasında ayrım yapabilmesi için HTTP protokolü bazı başlık alanları
- önerir. Örneğin, "Etag:" başlığıyla sunulan bir özkaynak için
- "If-None-Match:" başlığıyla bir şartlı istek yapmak mümkün olduğu gibi
- özkaynak "Last-Modified:" başlığıyla sunuluyorsa şartlı istek
- "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılabilir, vesaire.</p>
-
- <p>Böyle bir şartlı istek yapıldığında yanıt koşulun içerikle eşleşip
- eşleşmediğine bağlı olarak farklı olur. Eğer istek bir
- "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılmışsa ve içerik istekte
- belirtilen zamandan önce değiştirilmemişse kısa ve öz olarak bir "304
- Not Modified" (Bir değişiklik yok) iletisiyle yanıt verilir.</p>
-
- <p>Aksi takdirde bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
+ <p>Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi,
+ httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak
+ şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
+
+ <p>Özgün önbellekli yanıtta bir <code>ETag</code> başlığı mevcutsa,
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan isteğe
+ bir <code>If-None-Match</code> başlığı ekler.
+ Özgün önbellekli yanıtta bir <code>Last-Modified</code> başlığı
+ mevcutsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan
+ isteğe bir <code>If-Modified-Since</code> başlığı ekler. Bunlardan
+ birinin varlığı isteği <strong>koşullu</strong> yapar.</p>
+
+ <p>Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu
+ <code>ETag</code> veya <code>Last-Modified</code> başlığının isteğe
+ uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün
+ sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir.
+ Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik
+ yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde
+ kullanılmalıdır.</p>
+
+ <p>İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
sunulur.</p>
- <p>Önbellekleme ile ilgili şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci
- olarak, böyle bir istek arkadaki sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de
- aynıysa bunu saptamak kolay olur ve özkaynağın tamamını aktarma
- külfetinden kurtulunur.</p>
+ <p>Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek
+ özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay
+ olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.</p>
- <p>İkinci olarak, şartlı istekler arka sunucuda normalden daha az
- faaliyete sebep olur. Durağan dosyalar için bu genellikle
+ <p>İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam
+ bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış
+ olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle
<code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
- Böylelikle httpd yerel içeriği önbellekliyor olsa bile ve hatta
- içerik zaman aşımına da uğrasa önbellekteki dosyada bir değişiklik
- olmadığı takdirde içeriği önbellekten sunmak daha hızlı olacaktır.
- Çünkü dosyayı önbellekten okumak, arka sunucudan okumaktan daha
- hızlıdır (bu, bellekten okumayla diskten okumayı karşılaştırmak
- gibidir).</p>
+ Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten
+ sunmak daha hızlı olacaktır.</p>
+
+ <p>Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı
+ göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu
+ istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik
+ değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu
+ durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da
+ silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.</p>
<h3>Neler Önbelleklenebilir?</h3>
- <p>Evvelce bahsedildiği gibi httpd’de iki tür önbellekleme yapılır ve
- bunlar farklı yöntemlerle çalışır. <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
- önbelleklemesinde dosyalar httpd başlatıldığı zamanki içerikle
- saklanır. Bu modül tarafından önbelleğe alınmış bir dosya için istek
- geldiğinde isteğin yolu kesilip önbellekteki dosya sunulur.</p>
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbelleklemesinde işler biraz daha
- karışıktır. Bir isteğe hizmet sunulurken istenen içerik evvelce
- önbelleklenmemişse önbellekleme modülü önce içeriğin
- önbelleklenebilirliğine bakar. Bir yanıtın önbelleklenebilirliğini
- belirleyen koşullar şunlardır:</p>
+ <p>HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik
+<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html#sec13.4">
+ RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability</a> belgesinde tanımlanmış
+ olup, bunlar şöyle özetlenebilir:</p>
<ol>
<li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li>
<li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
- <li>İstek bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa yanıt önbelleğe
- alınmayacaktır.</li>
-
<li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
"Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
- "public" değerlerinden birini içermelidir.</li>
+ "public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde
+ önbelleklenmez.</li>
<li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
<li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
- başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının max-age veya
- max-age yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
+ başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya
+ "s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
<li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
<h3>Neler Önbelleklenmemeli?</h3>
- <p>Kısaca, istek zamana aşırı bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa
- HTTP uzlaşımıyla bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır.</p>
+ <p>İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla
+ bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini
+ <code>Cache-Control</code> başlığını kullanarak sunucuya
+ bildirmelidir.</p>
- <p>İçeriği istekçinin IP adresine bağlı olarak değişen veya her beş
- dakikada bir değişikliğe uğrayan bir devingen içeriğe sahipseniz böyle
- bir içerik asla önbelleğe alınmamalıdır.</p>
+ <p>İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle
+ ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam
+ yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun
+ <strong>koşullu istekleri</strong> doğru olarak desteklemesi
+ sağlanmalıdır.</p>
- <p>Diğer taraftan, içerik HTTP başlığındaki değerlere bağlı olarak
- değişiyorsa içeriğin bir "Vary" başlığı kullanılarak akıllıca
- önbelleklenmesi imkanı mevcuttur.</p>
+ <p>İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik,
+ <code>Vary</code> yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla
+ önbelleklenebilir.</p>
<h3>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</h3>
- <p>"Vary" başlıklı bir yanıt arka sunucudan istenirken
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tarafından alınmışsa akıllıca ele alınmaya
- çalışılacaktır. Mümkünse, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> gelecekte bu
- içerikle ilgili isteklerin "Vary" başlıklı yanıtları olacağını
- saptayacak ve önbellekten doğru içerikle yanıt verecektir.</p>
+ <p>Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı
+ içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de
+ farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması
+ aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün
+ kılar.</p>
+
+ <p>Bu özgün sunucu tarafından bir <code>Vary</code> başlığı eklenerek
+ yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken
+ önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını
+ <code>Vary</code> başlığı belirler.</p>
<p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset
başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
-
- </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
-<div class="section">
-<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2>
+ <p>İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir.
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü <code>Vary</code> başlığını
+ kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini
+ saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.</p>
- <h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
+ <h3><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h3>
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> çoğunlukla bir karşı vekile sahip olmak
- amacıyla kullanılır. Arka sunucunun sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
- istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Yerel
- özkaynakların önbelleklenmesi söz konusu olduğunda httpd’nin güvenlik
- modeli büyükçe bir değişikliğe uğrar.</p>
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü önbelleği yönetmek için çeşitli
+ depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme
+ desteğini <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> sağlar.</p>
- <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
- taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
- (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
- gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
- yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
- deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
- almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
- sunulacaktır.</p>
+ <p>Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:</p>
- <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
- veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
- Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
- yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanarak
- yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
- içeriği arabelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
- istemciye bunu sunacaktır.</p>
+ <div class="example"><p><code>
+CacheRoot /var/cache/apache/<br />
+CacheEnable disk /<br />
+CacheDirLevels 2<br />
+CacheDirLength 1
+ </code></p></div>
+
+ <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
+ işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
+ faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
+ sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
+ sunulmuş olacaklardır.</p>
- <h3>Yerel İstismarcılar</h3>
+ <h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3>
- <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
- önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
- içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
- çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
- akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
- içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
- önerilir.</p>
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
+ istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
+ sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
+ port ve varsa CGI argümanlarından başka <code>Vary</code> başlığında
+ tanımlı elemanlardan oluşur.</p>
- <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
- tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
- <code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
- değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
- kolaydır.</p>
+ <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
+ seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
+ Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
+ özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
+ saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
+ yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin
+ değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
- <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
- karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code>
- kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
- güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
- Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
- Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
+ yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> her dizinde kaç
+ karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
+ özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
+ örneğine uygun olarak
+ <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
+ getirilebilirdi.</p>
+
+ <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
+ dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
+ büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
+ <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code>
+ yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
+ alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
+ sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
+ olmadıkça <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak
+ "1" belirtmenizi öneririz.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
+ yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
+ dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
+ değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
+ 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
+ olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
+ <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
+ hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
+ sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
+
+ <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
+ ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
+ çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
- <h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
+ <h3>Disk Önbelleğinin Bakımı</h3>
- <p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
- zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
- Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun arka sunucudan yanlış (ve
- genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
- betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli
+ içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
+ hakkında bilgi vermez.</p>
- <p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
- önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
- httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
- değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
- bir saldırı türüdür.</p>
+ <p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
+ temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç
+ içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
+ üzerinde <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta
+ çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
+ genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
- <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
- yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
- Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
- tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
- istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
- dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
+ <p><code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
+ artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
+ aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
+ <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
+ sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
+ kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
+ <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
+ belirlemek gerekir.</p>
+
+ <p>Ayrıca, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> için uygun bir "nice" seviyesi
+ seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç
+ yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.</p>
+
+ <p class="figure">
+ <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br />
+ <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
+ Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
+
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar bellek kullanıldığı hakkında
+ bilgi vermediğinden, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>'in bir temizliğin
+ ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması
+ temin edilmelidir.</p>
+
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
-<h2><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h2>
+<h2><a name="socache-caching" id="socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a> <a title="Permanent link" href="#socache-caching" class="permalink">¶</a></h2>
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li></ul></td></tr></table>
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p>Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi
+ önbelleklenebilen özel bilgiler için <a href="socache.html">socache</a>
+ arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine
+ sahiptir.</p>
- <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
- bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
- çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
- saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek türde
- dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
+ <p>Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:</p>
- <h3><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h3>
+ <dl>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></dt>
+ <dd>DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></dt>
+ <dd>Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></dt>
+ <dd>Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></dt>
+ <dd>Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ </dl>
+
+ <h3><a name="mod_authn_socache-caching" id="mod_authn_socache-caching">Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi</a></h3>
- <p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
- <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
- önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
- dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
- önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
- sağlanabilir.</p>
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
- belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
- yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code> modülü kimlik doğrulama araçlarının
+ yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini
sağlar.</p>
+
- <div class="example"><p><code>
- CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
- </code></p></div>
+ <h3><a name="mod_ssl-caching" id="mod_ssl-caching">SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi</a></h3>
+
- <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
- işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
- sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
- kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında isteğe
- yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
- sunar.</p>
-
- <p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
- haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
- içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık dosya
- sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya tanıtıcıları
- kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
- kalmayacaktır.</p>
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code> modülü, oturum önbelleği ve önbellek
+ zımbalaması sağlamak için <code>socache</code> arayüzünü kullanır.</p>
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
-<h2><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h2>
+<h2><a name="file-caching" id="file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a> <a title="Permanent link" href="#file-caching" class="permalink">¶</a></h2>
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p>Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının
+ kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması
+ sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.</p>
- <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
+ <p>Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun
+ başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi
+ seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu
+ sistemlere de bir yardımı olabilir.</p>
+
+ <h3><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h3>
+
+
+ <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
+ bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
+ çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
+ saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek
+ türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
+
+ <h4><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h4>
+
+
+ <p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
+ önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
+ dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
+ önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
+ sağlanabilir.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
+ belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
+ yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
+ sağlar.</p>
+
+ <div class="example"><p><code>
+ CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
+ </code></p></div>
+
+ <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
+ işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
+ sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
+ kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında
+ isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
+ sunar.</p>
+
+ <p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
+ haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
+ içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık
+ dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya
+ tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
+ kalmayacaktır.</p>
+
+
+
+
+ <h3><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h3>
+
+
+ <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
gerçekleşir.</p>
- <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
+
<p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
- <h3>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h3>
-
+ <h4>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h4>
+
- <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
+
<p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
- <div class="example"><p><code>
- colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
- real 0m0.065s<br />
- user 0m0.000s<br />
- sys 0m0.001s<br />
- colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
- real 0m0.003s<br />
- user 0m0.003s<br />
- sys 0m0.000s
- </code></p></div>
-
- <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
- çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
- güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
-
- <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
- önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
- Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
- httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
- çıkarılabilir.</p>
-
- <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
- zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
- önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya saklarken
- dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı olmadığından bu
- durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
-
-
- <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
- yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
- httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
- vardır.</p>
-
- <h3><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h3>
+ <div class="example"><p><code>
+ colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
+ real 0m0.065s<br />
+ user 0m0.000s<br />
+ sys 0m0.001s<br />
+ colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
+ real 0m0.003s<br />
+ user 0m0.003s<br />
+ sys 0m0.000s
+ </code></p></div>
+
+ <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
+ çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
+ güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
+
+ <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
+ önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
+ Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
+ httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
+ çıkarılabilir.</p>
+
+ <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
+ zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
+ önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya
+ saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı
+ olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
- içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
- belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
- httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
- içeriğini kullanacaktır.</p>
-
- <div class="example"><p><code>
- MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
- </code></p></div>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesinde
- olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra yapılacak bir
- değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
- ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
- yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
- süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
- yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük önem
- taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
- takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
+ <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
+ yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
+ httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
+ vardır.</p>
+
+ <h4><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h4>
+
+
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
+ içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
+ belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
+ httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
+ içeriğini kullanacaktır.</p>
+
+ <div class="example"><p><code>
+ MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
+ </code></p></div>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code>
+ yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra
+ yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
+ ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
+ yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
+ süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
+ yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük
+ önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
+ takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
+
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
-<h2><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h2>
+<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a> <a title="Permanent link" href="#security" class="permalink">¶</a></h2>
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li></ul></td></tr></table>
+ <h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
+
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> modülü önbelleklemenin
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> için disk üzerinde yapılmasını mümkün
- kılar. Bbu önbellekleme akıllıca yapılır ve önbellekteki içerik
- sadece geçerli kabul edildiği sürece sunulabilir.</p>
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
+ yönergesine <code>On</code> değerinin atandığı öntanımlı durumda
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> kullanımı, daha çok sunucunun önüne
+ vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün
+ sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
+ istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum
+ httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.</p>
- <p>Modül bu amaçla genelde şöyle kullanılır:</p>
+ <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
+ taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
+ (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
+ gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
+ yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
+ deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
+ almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
+ sunulacaktır.</p>
- <div class="example"><p><code>
- CacheRoot /var/cache/apache/<br />
- CacheEnable disk /<br />
- CacheDirLevels 2<br />
- CacheDirLength 1
- </code></p></div>
+ <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
+ veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
+ Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
+ yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> modülünü kullanarak
+ yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
+ içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
+ istemciye bunu sunacaktır.</p>
- <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
- işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
- faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
- sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
- sunulmuş olacaklardır.</p>
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
+ yönergesine <code>Off</code> atandığı takdirde, istek işleme
+ aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden
+ kalır.</p>
+
- <h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3>
+ <h3>Yerel İstismarcılar</h3>
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
- istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
- sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
- port ve varsa CGI argümanlarından oluşur.</p>
-
- <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
- seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
- Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
- özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
- saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
- yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="./mod/mod_disk_cache.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_disk_cache.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin
- değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_disk_cache.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
- yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
- özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
- örneğine uygun olarak
- <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
- getirilebilirdi.</p>
-
- <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
- dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
- büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
- <code class="directive"><a href="./mod/mod_disk_cache.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code>
- yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
- alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
- sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
- olmadıkça <code class="directive"><a href="./mod/mod_disk_cache.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak
- "1" belirtmenizi öneririz.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_disk_cache.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
- yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
- dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
- değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
- 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
- olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
+ <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
+ önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
+ içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
+ çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
+ akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
+ içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
+ önerilir.</p>
- <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
- hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
- sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
+ <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
+ tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
+ değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
+ kolaydır.</p>
- <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
- ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
- çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
+ <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
+ karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>
+ kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
+ güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
+ Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
+ Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
- <h3>Disk Önbelleğinin Bakımı</h3>
+ <h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli
- içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
- hakkında bilgi vermez.</p>
+ <p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
+ zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
+ Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve
+ genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
+ betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
- <p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
- temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç
- içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
- üzerinde <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta
- çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
- genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
+ <p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
+ önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
+ httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
+ değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
+ bir saldırı türüdür.</p>
- <p><code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
- artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
- aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
- <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
- sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
- kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
- <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
- belirlemek gerekir.</p>
+ <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
+ yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
+ Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
+ tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
+ istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
+ dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
+
- <p class="figure">
- <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br />
- <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
- Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
+ <h3>Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi</h3>
+
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_disk_cache.html">mod_disk_cache</a></code> ne kadar önbellek alanı kullandığı
- ile ilgili bir bilgi vermediğinden <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in
- bir temizlik sonrası yeterince büyük bir genişleme alanı kalacak
- şekilde yapılandırılması önemlidir.</p>
+ <p>Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana
+ önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık
+ değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı
+ bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun
+ bilindiği durumda bir başlığı (örn, <code>User-Agent</code>)
+ değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir.
+ Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta
+ milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer
+ girdilerin yerini alabilir.</p>
+
+ <p>Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte
+ değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir
+ "cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından
+ anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu
+ girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir.
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü bunun önlenmesi için <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignoreurlsessionidentifiers">CacheIgnoreURLSessionIdentifiers</a></code>
+ yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı
+ önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için
+ dikkatle kullanılmalıdır.</p>
-
</div></div>
<div class="bottomlang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
<a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
<a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
-</div><div id="footer">
-<p class="apache">Copyright 2010 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
-<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div>
+</div><div class="top"><a href="#page-header"><img src="./images/up.gif" alt="top" /></a></div><div class="section"><h2><a id="comments_section" name="comments_section">Yorum</a></h2><div class="warning"><strong>Notice:</strong><br />This is not a Q&A section. Comments placed here should be pointed towards suggestions on improving the documentation or server, and may be removed again by our moderators if they are either implemented or considered invalid/off-topic. Questions on how to manage the Apache HTTP Server should be directed at either our IRC channel, #httpd, on Freenode, or sent to our <a href="http://httpd.apache.org/lists.html">mailing lists</a>.</div>
+<script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!--
+var comments_shortname = 'httpd';
+var comments_identifier = 'http://httpd.apache.org/docs/trunk/caching.html';
+(function(w, d) {
+ if (w.location.hostname.toLowerCase() == "httpd.apache.org") {
+ d.write('<div id="comments_thread"><\/div>');
+ var s = d.createElement('script');
+ s.type = 'text/javascript';
+ s.async = true;
+ s.src = 'https://comments.apache.org/show_comments.lua?site=' + comments_shortname + '&page=' + comments_identifier;
+ (d.getElementsByTagName('head')[0] || d.getElementsByTagName('body')[0]).appendChild(s);
+ }
+ else {
+ d.write('<div id="comments_thread">Comments are disabled for this page at the moment.<\/div>');
+ }
+})(window, document);
+//--><!]]></script></div><div id="footer">
+<p class="apache">Copyright 2019 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
+<p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/quickreference.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div><script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!--
+if (typeof(prettyPrint) !== 'undefined') {
+ prettyPrint();
+}
+//--><!]]></script>
</body></html>
\ No newline at end of file
projects / apache / blobdiff