1 <?xml version='1.0' encoding='UTF-8' ?>
2 <!DOCTYPE manualpage SYSTEM "./style/manualpage.dtd">
3 <?xml-stylesheet type="text/xsl" href="./style/manual.en.xsl"?>
4 <!-- English Revision: 1291837 -->
5 <!-- =====================================================
6 Translated by: Nilgün Belma Bugüner <nilgun belgeler.org>
7 Reviewed by: Orhan Berent <berent belgeler.org>
8 ========================================================== -->
11 Licensed to the Apache Software Foundation (ASF) under one or more
12 contributor license agreements. See the NOTICE file distributed with
13 this work for additional information regarding copyright ownership.
14 The ASF licenses this file to You under the Apache License, Version 2.0
15 (the "License"); you may not use this file except in compliance with
16 the License. You may obtain a copy of the License at
18 http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0
20 Unless required by applicable law or agreed to in writing, software
21 distributed under the License is distributed on an "AS IS" BASIS,
22 WITHOUT WARRANTIES OR CONDITIONS OF ANY KIND, either express or implied.
23 See the License for the specific language governing permissions and
24 limitations under the License.
27 <manualpage metafile="new_features_2_4.xml.meta">
29 <title>Apache HTTP Sunucusu 2.4'te Yeni olan Özellikler</title>
32 <p>Bu belgede Apache HTTP Sunucusunun 2.2 ve 2.4 sürümleri arasındaki
33 başlıca farklara değinilmiştir. 2.0 sürümüne göre yeni özellikler için <a
34 href="new_features_2_2.html">Apache 2.2’de Yeni olan Özellikler</a>
35 belgesine bakınız.</p>
39 <title>Çekirdekteki Gelişmeler</title>
41 <dt>Çalışma anında yüklenebilen MPM'ler</dt>
42 <dd>Çok sayıda MPM artık yüklenebilir modül olarak derlenebilmektedir.
43 Kullanılacak MPM'in seçimi çalışma anında yapılabilmektedir.</dd>
46 <dd>Event MPM artık deneysel değil, ancak tam olarak desteklenmiyor.</dd>
48 <dt>Eşzamansıza destek</dt>
49 <dd>MPM'leri ve platformları desteklemek için eşzamansız okuma/yazmaya
50 destek iyileştirildi.</dd>
52 <dt>Modul bazında ve dizin bazına LogLevel yapılandırması</dt>
53 <dd><directive module="core">LogLevel</directive> artık her modül ve her
54 dizin için yapılandırılabilmektedir. <code>debug</code> log
55 seviyesinin üstüne <code>trace1</code>'den <code>trace8</code>'e
56 kadar yeni log seviyeleri eklendi.</dd>
58 <dt>İstek bazında yapılandırma bölümleri</dt>
59 <dd><directive module="core" type="section">If</directive>,
60 <directive module="core" type="section">ElseIf</directive>,
61 ve <directive module="core" type="section">Else</directive> bölümleri
62 artık HTTP isteklerine dayalı olarak yapılandırılabilmektedir.</dd>
64 <dt>Genel amaçlı ifade çözümleyici</dt>
65 <dd>Yeni ifade çözümleyici
66 <directive module="mod_setenvif">SetEnvIfExpr</directive>,
67 <directive module="mod_rewrite">RewriteCond</directive>,
68 <directive module="mod_headers">Header</directive>,
69 <directive module="core" type="section">If</directive> ve
70 benzeri yönergelerde ortak bir sözdizimi kullanarak <a
71 href="expr.html">karmaşık durumlar</a> belirtmeyi mümkün kılmaktadır.
74 <dt>Milisaniye cinsinden KeepAliveTimeout</dt>
75 <dd><directive module="core">KeepAliveTimeout</directive> milisaniye
76 cinsinden belirtmek artık mümkündür.</dd>
78 <dt>NameVirtualHost yönergesi</dt>
79 <dd>Artık gerekmemekte ve kullanımı önerilmemektedir.</dd>
81 <dt>Yapılandırma geçersizleştirme</dt>
82 <dd>Yeni <directive module="core">AllowOverrideList</directive>
83 yönergesi <code>.htaccess</code> dosyalarında kullanılabilen
84 yönergelerde daha ince ayarlara izin vermektedir.</dd>
86 <dt>Yapılandırma dosyası değişkenleri</dt>
87 <dd>Yapılandırmada değişkenler <directive module="core"
88 >Define</directive> yönergesi ile tanımlanabilmekte, böylece aynı
89 değer yapılandırmada bir çok yerde kullanılıyorsa daha temiz bir
90 görünüm elde edilebilmektedir.</dd>
92 <dt>Azaltılmış bellek kullanımı</dt>
93 <dd>Bir çok yeni özelliğe karşın, 2.4.x'te 2.2.x'e nazaran bellek
94 kullanımı azaltılmıştır.</dd>
98 <section id="newmods">
99 <title>Yeni Modüller</title>
101 <dt><module>mod_proxy_fcgi</module></dt>
102 <dd><module>mod_proxy</module> için FastCGI Protokolü sağlayıcısı</dd>
104 <dt><module>mod_proxy_scgi</module></dt>
105 <dd><module>mod_proxy</module> için SCGI Protokolü sağlayıcısı</dd>
107 <dt><module>mod_proxy_express</module></dt>
108 <dd><module>mod_proxy</module> için devingen olarak yapılandırılmış tam
109 tersinir vekiller sağlar.</dd>
111 <dt><module>mod_remoteip</module></dt>
112 <dd>İstek başlıklarında bir yük dengeleyici veya bir vekil tarafından
113 sunulan IP adres listeli bir istek için görünen istemci IP adresi ve
114 konak adını değiştirir.</dd>
116 <dt><module>mod_heartmonitor</module>,
117 <module>mod_lbmethod_heartbeat</module></dt>
118 <dd><module>mod_proxy_balancer</module> modülünün arka sunuculardaki
119 etkin bağlantı sayısı üzerindeki yük dengeleme kararlarına dayalı işlem
120 yapmasını sağlar.</dd>
122 <dt><module>mod_proxy_html</module></dt>
123 <dd>Başta bir üçüncü parti modüldü. Arka plandaki sağlayıcının vekil
124 istemcileri için geçersiz URL'ler ürettiği tersinir vekil durumlarında
125 HTML bağlarının düzeltilmesini sağlar.</dd>
127 <dt><module>mod_sed</module></dt>
128 <dd><module>mod_substitute</module> modülünün geliştirilmiş hali olup
129 yanıt gövdesinin sed'in tüm gücü ile yeniden düzenlenebilmesini
132 <dt><module>mod_auth_form</module></dt>
133 <dd>Formlara dayalı kimlik kanıtlamaya izin verir.</dd>
135 <dt><module>mod_session</module></dt>
136 <dd>Çerezleri ve veritabanı deposunu kullanarak istemciler için oturum
137 durumunun saklanmasını sağlar.</dd>
139 <dt><module>mod_allowmethods</module></dt>
140 <dd>Kimlik Doğrulama ve Yetkilendirme ile etkileşmeyen belli HTTP
141 yöntemlerine sınır koymak için yeni bir modül.</dd>
143 <dt><module>mod_lua</module></dt>
144 <dd>Küçük iş mantıksal işlevleri ve yapılandırması için httpd içine <a
145 href="http://www.lua.org/">Lua</a> dilini gömer.</dd>
147 <dt><module>mod_log_debug</module></dt>
148 <dd>İstek işlemlerinin farklı aşamalarına özelleştirilebilir hata
149 ayıklama günlüğü eklenmesini sağlar.</dd>
151 <dt><module>mod_buffer</module></dt>
152 <dd>Girdi ve çıktı süzgeç yığıtlarına tampon bellek sağlar.</dd>
154 <dt><module>mod_data</module></dt>
155 <dd>Yanıt gövdesini bir RFC2397 veri URL'sine dönüştürür.</dd>
157 <dt><module>mod_ratelimit</module></dt>
158 <dd>İstemciler için band genişliği oranında sınırlama sağlar.</dd>
160 <dt><module>mod_request</module></dt>
161 <dd>Kullanılabilir HTTP istek gövdelerini yapmak ve elde etmek için
162 Süzgeçleri sağlar.</dd>
164 <dt><module>mod_reflector</module></dt>
165 <dd>Çıktı süzgeci yığıtı üzerinden bir yanıt olarak bir istek gövdesinin
166 yansısını sağlar.</dd>
168 <dt><module>mod_slotmem_shm</module></dt>
169 <dd>Yuva temelli bir paylaşımlı bellek sağlayıcı sağlar (scoreboard
170 olarak da bilinir).</dd>
172 <dt><module>mod_xml2enc</module></dt>
173 <dd>Başta bir üçüncü parti modüldü. libxml2 temelli süzgeç modüllerinde
174 i18n'i destekler.</dd>
178 <section id="module">
179 <title>Modüllerdeki Gelişmeler</title>
181 <dt><module>mod_ssl</module></dt>
183 <dd><module>mod_ssl</module> bir istemci sertifikasının doğrulama
184 durumunu sınamak için bir OCSP sunucusunu kullanmak üzere
185 yapılandırılabilir. Öntanımlı yanıtlayıcı, istemci sertifikasının
186 kendisinde tasarlanmış yanıtlayıcının tercih edilip edilmeyeceği
187 kararına bağlı olarak yapılandırılabilir.</dd>
189 <dd><module>mod_ssl</module>, ayrıca, sunucunun istemciyle anlaşma
190 sırasında kendi sertifikasının OCSP doğrulamasını umursamazca sağlayıp
191 aktardığı durumda OCSP zımbalamasını da destekler.</dd>
193 <dd><module>mod_ssl</module>, sunucular arasında SSL Oturumu verisini
194 memcached üzerinden paylaşmak üzere yapılandırılabilir.</dd>
196 <dd>RSA ve DSA'ya ek olarak EC anahtarları da artık desteklenmektedir.
199 <dt><module>mod_proxy</module></dt>
201 <dd><directive module="mod_proxy">ProxyPass</directive> yönergesi bir
202 <directive module="core">Location</directive> veya
203 <directive module="core">LocationMatch</directive> bloku içinde en
204 verimli şekilde yapılandırılabilir ve büyük sayıların varlığı durumunda
205 geleneksel iki değiştirgeli sözdiziminin de üzerinde belirgin bir
206 başarım artışı sağlar.</dd>
208 <dd>Vekil istekleri için kullanılan kaynak adresi artık
209 yapılandırılabilmektedir.</dd>
211 <dt><module>mod_proxy_balancer</module></dt>
213 <dd>Dengeleme yöneticisi üzerinden BalancerMembers için daha fazla
214 çalışma anı yapılandırması</dd>
216 <dd>Çalışma anında dengeleme yöneticisi üzerinden başka BalancerMembers
219 <dd>Çalışma anı yapılandırmasına yönelik dengeleyici değiştirgeleri</dd>
221 <dd>BalancerMembers için 'Drain' değeri belirtilebilir; böylece sadece
222 mevcut yapışık oturumlara yanıt verirler ve bunların güzellikle hattan
223 alınması mümkün olur.</dd>
225 <dd>Balancer ayarları sunucu yeniden başlatılssa bile kalıcı olabilir.
228 <dt><module>mod_cache</module></dt>
230 <dd><module>mod_cache</module> CACHE süzgeci, arabellekleme üzerinde daha
231 hassas denetim sağlamak için istenirse süzgeç zincirinin belli bir
232 noktasına yerleştirilebilmektedir.</dd>
234 <dd><module>mod_cache</module> artık HEAD isteklerini
235 arabellekleyebiliyor.</dd>
237 <dd>Mümkün olduğunda, <module>mod_cache</module> yönergeleri sunucu
238 bazında değil, dizin bazında belirtilebiliyor.</dd>
240 <dd>Arabellekli URL'lerin temel URL'si özelleştirilebiliyor; böylece
241 arabelleğin bir bölümü aynı uç URL önekini paylaşabiliyor.</dd>
243 <dd><module>mod_cache</module>, ardalanda bir sağlayıcının olmadığı
244 durumda (5xx hatası), arabelleklenmiş bayat içeriği sunabiliyor.</dd>
246 <dd><module>mod_cache</module> artık bir X-Cache başlığına bir
247 HIT/MISS/REVALIDATE yerleştirebiliyor.</dd>
249 <dt><module>mod_include</module></dt>
250 <dd>Bir hata durumunda öntanımlı hata dizgisi yerine bir hata sayfası
251 sunmayı sağlayan 'onerror' özniteliği için 'include' elemanı içinde
254 <dt><module>mod_cgi</module>, <module>mod_include</module>,
255 <module>mod_isapi</module>, ...</dt>
256 <dd>Başlıkların ortam değişkenlerine dönüşümü, başlık zerki yoluyla bazı
257 olası karşı-site-betik saldırılarının hafifletilmesinden önce daha
258 hızlı ve doğru yapılmaktadır. Geçersiz karakterler (altçizgiler dahil)
259 içeren başlıklar artık sessizce bırakılmaktadır.<a
260 href="env.html">Apache'deki Ortam değişkenleri</a>, böyle başlıkları
261 gerektiren bozulmuş meşru istemcilerin çevresinden dolanabilen
262 göstericilere sahiptir. (Bu durum, bu değişkenleri kullanan tüm
263 modülleri etkiler.)</dd>
265 <dt><module>mod_authz_core</module> Yetkilendirme Kuralları
268 <dd>Gelişkin yetkilendirme kuralları artık <directive
269 module="mod_authz_core">Require</directive> yönergesi ve <directive
270 module="mod_authz_core" type="section">RequireAll</directive> gibi
271 ilgili taşıyıcı yönergeler kullanılarak belirtilebilmektedir.</dd>
273 <dt><module>mod_rewrite</module></dt>
274 <dd><module>mod_rewrite</module> bildik yeniden yazma senaryolarını
275 basitleştirmek için <directive
276 module="mod_rewrite">RewriteRule</directive> yönergesine
277 <code>[QSD]</code> (Query String Discard=sorgu dizgisini iptal) ve
278 <code>[END]</code> seçeneklerini sağlamaktadır.</dd>
279 <dd><directive module="mod_rewrite">RewriteCond</directive> içinde
280 karmaşık mantıksal ifadeler kullanımını mümkün kılmaktadır.</dd>
281 <dd>llows to use SQL queries as SQL sorgularının <directive
282 module="mod_rewrite">RewriteMap</directive> işlevleri olarak
283 kullanılması sağlanmıştır.</dd>
285 <dt><module>mod_ldap</module>, <module>mod_authnz_ldap</module></dt>
286 <dd><module>mod_authnz_ldap</module> kümelenmiş gruplara destek sağlar.
288 <dd><module>mod_ldap</module> zaman aşımlarını işleme sokabilmek için
289 <directive module="mod_ldap">LDAPConnectionPoolTTL</directive>,
290 <directive module="mod_ldap">LDAPTimeout</directive> ve birtakım
291 başka geliştirmeler sahiptir. Özellikle, bir LDAP sunucusunun boşta
292 kalmış bağlantılarını bıraktıran bir durumsal güvenlik duvarı
293 varlığında gerekli ayarlamaları yapmak için kullanışlıdır.</dd>
294 <dd><module>mod_ldap</module>, artık, LDAP araç kiti kullanarak sağlanan
295 hata ayıklama bilgisini günlüklemek için <directive
296 module="mod_ldap">LDAPLibraryDebug</directive> yönergesini
299 <dt><module>mod_info</module></dt>
300 <dd><module>mod_info</module> önceden çözümlenmiş yapılandırmayı artık
301 sunucunun başlatılması sırasında standart çıktıya
302 dökümleyebilmektedir.</dd>
306 <section id="programs">
307 <title>Programlardaki Gelişmeler</title>
310 <dd>Yeni FastCGI artalan sunucusu başlatma aracı</dd>
312 <dt>htcacheclean</dt>
313 <dd>Arabellekli URL'ler, istenirse metadata'yı da dahil ederek
314 listelenebilmektedir.</dd>
315 <dd>Bazı URL'ler arabellekten tek tek silinebilmektedir.</dd>
316 <dd>Dosya boyutları belirtilen blok boyutuna yukarı doğru
317 yuvarlanabilmekte, böylece dosya boyutu sınırları diskteki gerçek
318 boyutlarla daha iyi eşlenebilmektedir.</dd>
319 <dd>Arabellek boyutu artık, diskteki dosyaların boyutuna göre bir
320 sınıra ek olarak veya bunun yerine dosya düğümü sayısı ile
321 sınırlanabilmektedir.</dd>
324 <dd>Artık geçerli günlük dosyasına bir bağ oluşturulabiliyor.</dd>
325 <dd>Artık özel bir döndürme sonrası betiği çalıştırılabiliyor.</dd>
329 <section id="documentation">
330 <title>Belgelendirme</title>
333 <dd><module>mod_rewrite</module> belgeleri, yeniden düzenlenerek,
334 genel kullanıma ve örneklere odaklı olarak ve diğer çözümlerin hangi
335 durumlarda daha uygun olduğu da gösterilerek hemen hemen tamamen
336 yeniden yazıldı. <a href="rewrite/">Yeniden Yazma Kılavuzu</a> artık
337 bir sayfa olmaktan çıkıp, çok daha ayrıntılı ve daha iyi düzenlenmiş
338 bir bölüm haline geldi.</dd>
341 <dd><module>mod_ssl</module> belgeleri, evvelki teknik ayrıntılara ek
342 olarak başlarken seviyesinde daha fazla örnekle büyük oranda
345 <dt>Önbellek Kullanım Kılavuzu</dt>
346 <dd><a href="caching.html">Önbellek Kullanım Kılavuzu</a>
347 <module>mod_cache</module> tarafından sağlanan RFC2616 HTTP/1.1
348 önbellekleme özellikleri arasıda daha iyi ayrım yapılabilmesi için ve
349 <a href="socache.html">socache</a> arayüzü ile sağlanan soysal
350 anahtar/değer önbelleklemesi yanında <module>mod_file_cache</module>
351 gibi mekanizmalarla sağlanan özelleştirilebilir arabelleklemeyi de
352 kapsamak üzere yeniden yazıldı.</dd>
357 <section id="developer">
358 <title>Modül Geliştirici Değişiklikleri</title>
360 <dt>Yapılandırma Denetleme Kancası Eklendi</dt>
362 <dd>Yeni bir kanca, <code>check_config</code> kancası,
363 <code>pre_config</code> ve <code>open_logs</code> kancaları arasında
364 çalışmak üzere eklendi. Ayrıca, <program>httpd</program>'ye
365 <code>-t</code> seçeneği verildiğinde <code>test_config</code>
366 kancasından önce çalışır. <code>check_config</code> kancası, modüllerin
367 karşılıklı bağımlı yapılandırma yönergesi değerlerini yeniden
368 yoklamasını ve iletiler konsola hala günlüklenebiliyorken bunların
369 ayarlanabilmesini sağlar. Temel <code>open_logs</code> kanca işlevi
370 konsol çıktısını hata günlüğüne yönlendirmeden önce hatalı yapılandırma
371 sorunlarına karşı kullanıcı uyarılabilir.</dd>
373 <dt>İfade Çözümleyici Eklendi</dt>
375 <dd>Artık genel amaçlı bir ifade çözümleyicimiz var. API
376 <var>ap_expr.h</var> içinde incelenebilir. Evvelce
377 <module>mod_ssl</module> içinde gerçeklenmiş olan ifade çözümleyiciden
380 <dt>Yetkilendirme Kuralları Taşıyıcıları</dt>
382 <dd>Yetkilendirme modülleri, <directive module="mod_authz_core"
383 type="section">RequireAll</directive> gibi gelişmiş yetkilendirme
384 kuralı taşıyıcılarını desteklemek için ap_register_auth_provider()
385 üzerinden artık bir sağlayıcı olarak çalıştırılabilmektedir.</dd>
387 <dt>Küçük Nesne Arabellekleme Arayüzü</dt>
389 <dd><var>ap_socache.h</var>, evvelki <module>mod_ssl</module> oturum
390 arabelleği gerçeklenimine dayalı olarak küçük veri nesnelerini
391 arabelleklemek için sağlayıcı temelli bir arayüz ortaya koyar.
392 Paylaşımlı bellek çevrimsel tamponu kullanan sağlayıcılar, disk bazlı
393 dbm dosyaları ve memcache ile dağıtılan arabellekler şu an
394 desteklenmektedir.</dd>
396 <dt>Arabellek Durum Kancası Eklendi</dt>
398 <dd><module>mod_cache</module> modülü artık, arabellekleme kararı bilinir
399 olduğunda çağrılan yeni bir <code>cache_status</code> kancası içeriyor.
400 Öntanımlı gerçeklenim, yanıta istemlik bir <code>X-Cache</code> ve
401 <code>X-Cache-Detail</code> ekleyebilmektedir.</dd>
404 <p>Geliştirici belgeleri <a href="developer/new_api_2_4.html">API
405 değişikliklerinin ayrıntılı bir listesini</a> içermektedir.</p>