granicus.if.org Git - apache/blob - docs/manual/dso.html.tr.utf8

   1 <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
   2 <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
   3 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head><!--
   4         XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
   5               This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
   6         XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
   7       -->
   8 <title>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği - Apache HTTP Sunucusu</title>
   9 <link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
  10 <link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
  11 <link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" />
  12 <link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
  13 <body id="manual-page"><div id="page-header">
  14 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
  15 <p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.3</p>
  16 <img alt="" src="./images/feather.gif" /></div>
  17 <div class="up"><a href="./"><img title="&lt;-" alt="&lt;-" src="./images/left.gif" /></a></div>
  18 <div id="path">
  19 <a href="http://www.apache.org/">Apache</a> &gt; <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> &gt; <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> &gt; <a href="./">Sürüm 2.3</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği</h1>
  20 <div class="toplang">
  21 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English">&nbsp;en&nbsp;</a> |
  22 <a href="./fr/dso.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français">&nbsp;fr&nbsp;</a> |
  23 <a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese">&nbsp;ja&nbsp;</a> |
  24 <a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean">&nbsp;ko&nbsp;</a> |
  25 <a href="./tr/dso.html" title="Türkçe">&nbsp;tr&nbsp;</a></p>
  26 </div>
  27
  28     <p>Apache HTTP Sunucusu modüler bir program olup, yönetici sadece bir
  29       grup modül seçerek sunucuya işlevsellik ekleyebilir. Modüller, Devingen
  30       Paylaşımlı Nesneler (DSO - Dynamic Shared Object) halinde
  31       <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programından ayrı olarak derlenir. DSO modülleri
  32       sunucunun derlenmesi sırasında derlenebileceği gibi ayrı olarak derlenip
  33       daha sonra Apache Eklenti Aracı (Apache Extension Tool)
  34       <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programı kullanılarak da sunucuya eklenebilir.</p>
  35
  36     <p>Bu belgede DSO modüllerinin kullanımının yanında teorisine de
  37       değinilecektir.</p>
  38   </div>
  39 <div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#implementation">Gerçeklenim</a></li>
  40 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#usage">Kullanım Özeti</a></li>
  41 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#background">Artalan Bilgisi</a></li>
  42 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#advantages">Getiriler ve Götürüler</a></li>
  43 </ul></div>
  44 <div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
  45 <div class="section">
  46 <h2><a name="implementation" id="implementation">Gerçeklenim</a></h2>
  47
  48 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code></li></ul></td></tr></table>
  49
  50     <p>Apache httpd modüllerini yüklemek için DSO desteği, Apache httpd
  51       çekirdeğine durağan olarak ilintilenerek derlenmiş olan
  52       <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> adında bir modül tarafından sağlanır.
  53       <code class="module"><a href="./mod/core.html">core</a></code> modülünden  başka, bir DSO modülü olamayan tek modül
  54       <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> modülüdür. Apache ile dağıtılan hemen hemen tüm
  55       diğer Apache modülleri bir DSO modülüne yerleştirilebilir. Derlenmiş
  56       modüller <code>mod_filanca.so</code> biçeminde birer DSO ismi alırlar ve
  57       her biri istenirse <code>httpd.conf</code> dosyasında
  58       <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> modülünün <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesiyle belirtilerek sunucu başlatılırken
  59       veya yeniden başlatılırken sunucuya yüklenebilir.</p>
  60
  61     <p><a href="install.html">Kurulum belgesinde</a> açıklandığı gibi, her DSO
  62       modülü <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code> programının
  63       <code>--enable-mods-static</code> seçeneği ile devredışı bırakılabilir.</p>
  64
  65     <p>Apache httpd modülleri için (özellikle üçüncü parti modüller için) DSO
  66       dosyası üretimini kolaylaştırmak amacıyla <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
  67       (<dfn>APache eXtenSion</dfn>) adında yeni bir destek programı
  68       kullanılmaktadır. Bu program Apache httpd modüllerini Apache httpd kaynak
  69       ağacından ayrı olarak derlemek için kullanılabilir. Fikir basittir: Apache
  70       HTTP Sunucusu derlenirken DSO dosyalarını derlemek için platforma bağımlı
  71       derleyici ve ilintileyici seçenekleri <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
  72       programının içine konur ve <code>make install</code> ile kurulum sırasında
  73       Apache httpd C başlık dosyaları da kurulur. Böylece
  74       kullanıcı Apache httpd dağıtımının kaynak ağacına ihtiyaç duymadan ve
  75       platforma bağımlı derleyici ve ilintileyici seçeneklerini bilmek zorunda
  76       kalmadan istediği Apache httpd modülünü <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
  77       programını kullanarak derleyebilir.</p>
  78 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
  79 <div class="section">
  80 <h2><a name="usage" id="usage">Kullanım Özeti</a></h2>
  81
  82     <p>Apache HTTP Sunucusu 2.x’in DSO özelliklerine bir giriş olarak burada
  83       kısaca bir bilgi vermekle yetinilecektir:</p>
  84
  85     <ol>
  86       <li><p>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
  87         <em>özgün</em> Apache htpd modülünü <code>mod_filanca.so</code> isminde
  88         bir  DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:</p>
  89
  90 <div class="example"><p><code>
  91   $ ./configure --prefix=/kurulum/yeri --enable-filanca<br />
  92   $ make install
  93 </code></p></div>
  94       </li>
  95
  96       <li><p>Apache HTTP Sunucusunu tüm modüller etkin ve paylaşımlı nesneler
  97         yüklü olarak derleyebilir. Daha sonra <code>httpd.conf</code> içindeki
  98         <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergelerinden
  99         istemediklerinizi açıklama satırları haline getirerek bunları iptal
 100         edebilirsiniz.</p>
 101
 102 <div class="example"><p><code>
 103 $ ./configure --enable-mods-shared=all<br />
 104 $ make install
 105 </code></p></div>
 106       </li>
 107
 108       <li><p>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
 109         <em>üçüncü parti</em> Apache httpd modülü <code>mod_filanca.so</code>
 110         isminde bir DSO modülü olarak Apache httpd kaynak ağacının dışında
 111         <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> kullanarak derlemek ve kurmak için şöyle
 112         yapılır:</p>
 113
 114 <div class="example"><p><code>
 115 $ cd /bir/kurulum/yeri<br />
 116 $ apxs -c mod_filanca.c<br />
 117 $ apxs -aci filanca mod_filanca.la
 118 </code></p></div>
 119       </li>
 120     </ol>
 121
 122     <p>Tüm durumlarda derlenen paylaşımlı modülü Apache httpd’nin etkin
 123       kılabilmesi  için <code>httpd.conf</code> dosyasında o modül için bir
 124       <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesi
 125       bulunmalıdır.</p>
 126
 127     <p>Ayrıntılı bilgi için <a href="programs/apxs.html">apxs belgelerine</a>
 128       bakınız.</p>
 129 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
 130 <div class="section">
 131 <h2><a name="background" id="background">Artalan Bilgisi</a></h2>
 132
 133     <p>Günümüzün Unix türevlerinde var olan bir mekanizma sayesinde
 134       çalıştırılabilir bir programın adres uzayına çalışma anında yüklenmek
 135       veya ilintilenmek üzere <em>Devingen Paylaşımlı Nesneler</em> (DSO -
 136       Dynamic Shared Object) adı verilen, özel bir biçem kullanarak kodlanmış
 137       program parçaları oluşturulabilir.</p>
 138
 139     <p>Bu yükleme normalde iki yolla yapılabilir: Ya çalıştırılabilir
 140       programın başlatılması sırasında yüklenen <code>ld.so</code> adlı bir
 141       sistem programınının devingen olarak yüklenmesi ile ya da
 142       çalıştırılabilir programın içinden Unix yükleyicisine programsal sistem
 143       arayüzü sağlayan <code>dlopen()/dlsym()</code> sistem çağrılarının elle
 144       yapılması suretiyle.</p>
 145
 146     <p>İlk yöntemde kullanılan DSO’lara genelde <em>paylaşımlı
 147       kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir ve
 148       bunların dosyaları <code>libfilanca.so</code> veya
 149       <code>libfilanca.so.1.2</code> biçiminde isimlendirilir. Belli bir
 150       sistem dizininde (normalde <code>/usr/lib</code>) bulunurlar ve derleme
 151       sırasında ilintileyici komutuna <code>-lfilanca</code> şeklinde
 152       belirtilerek çalıştırılabilir programla ilintilenirler. Doğrudan
 153       çalıştırılabilir koda eklenen bu kodlar Unix yükleyicisinin programın
 154       başlatılması sırasında kütüphaneyi <code>/usr/lib</code> altında
 155       <code>libfilanca.so</code> adıyla bulabilmesini sağlar. Kütüphanelerin
 156       aranacağı yerler ya <code>-R</code> gibi bir ilintileyici seçeneği ile
 157       koda eklenir ya da arama yolları <code>LD_LIBRARY_PATH</code> ortam
 158       değişkeni aracılığıyla yapılandırılır. Böylece çalıştırılabilir
 159       programda henüz çözümlenmemiş simgeler DSO içinde bulunarak
 160       çözümlenebilir.</p>
 161
 162     <p>Çalıştırılabilir program içindeki simgelere normalde DSO içinden
 163       atıfta bulunulmaz (genel kod kütüphanesinin başka programlarca da
 164       kullanılması nedeniyle). Bu bakımdan DSO tarafında böyle bir çözümleme
 165       yapılmaz. Çalıştırılabilir program da DSO’daki simgeleri kendisi
 166       çözümlemeye uğraşmaz, bu işlemlerden tamamen Unix yükleyicisi
 167       (<code>ld.so</code>) sorumludur. (Aslında, <code>ld.so</code>’yu
 168       çağıracak kod, her çalıştırılabilir programın içine ilintilenmiş
 169       (durağan değil) başlatma kodunun bir parçasıdır.) Programlar tarafından
 170       ortaklaşa kullanılan kütüphanelerin devingen olarak yüklenmesinin sebebi
 171       basittir: Kütüphane kodu <code>libc.so</code> gibi bir sistem
 172       kütüphanesine bir kere kaydedilip disk alanından yer kazanılmış
 173       olur.</p>
 174
 175     <p>İkinci yöntemde kullanılan DSO’lara yine <em>paylaşımlı
 176       kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir fakat
 177       bunların dosyaları geçerli kabule göre <code>filanca.so</code> gibi
 178       isimlendirilse de genelde keyfi olarak seçilen bir dosya uzantısı
 179       kullanılarak isimlendirilirler. Bu dosyalar genellikle programa özel bir
 180       dizinde dururlar ve bu dosyaları kullanacak olan çalıştırılabilir
 181       programla aralarında özdevimli olarak bağ kurulmamıştır. Bunun yerine,
 182       çalıştırılabilir program DSO’yu çalışma anında <code>dlopen()</code>
 183       sayesinde kendi adres uzayına ekler. Çalıştırılabilir program için
 184       DSO’daki simgeler bu sırada çözümlenmez. Özdevimli olarak devreye
 185       giren Unix yükleyicisi, (varsa) artakalan simgeleri, çalıştırılabilir
 186       ihraç edilen simge kümelerini (ve özellikle her yerde hazır ve nazır
 187       <code>libc.so</code> içindeki tüm simgeleri) kullanarak çözümler. Bu
 188       yolla DSO, çalıştırılabilir programın simge kümesi bilgilerini sanki
 189       kendisine baştan durağan olarak ilintilenmiş gibi ulaşabilir.</p>
 190
 191     <p>Son olarak, DSO’nun programlama arayüzünün getirilerinden yararlanmak
 192       amacıyla çalıştırılabilir program, daha sonra dağıtım tabloları vb.
 193       yerlerde kullanmak üzere <code>dlsym()</code> üzerinden DSO’daki belli
 194       simgeleri çözümlemek zorundadır. Başka bir deyişle: Çalıştırılabilir
 195       program ihtiyaç duyduğu her simgeyi kullanmak için kendisi çözümleme
 196       yapmak zorundadır. Böyle bir mekanizmanın getirisi, programın isteğe
 197       bağlı parçalarının gerekli olana kadar yüklenmemesidir (böylece daha az
 198       bellek alanı kullanılır). Gerektiği zaman programın işlevselliğini
 199       arttırmak amacıyla bu parçalar devingen olarak programa
 200       yüklenebilir.</p>
 201
 202     <p>DSO mekanizmasının bu basit gibi görünen işleyişinde zorluk içeren bir
 203       adım şudur (başkaları da olabilir): Bir programın işlevselliğini
 204       genişletmek için DSO kullanılırken (ikinci yöntem) çalıştırılabilir
 205       programdan DSO için simgelerin çözümlenmesi.  Zorluğun sebebi,
 206       "tersine çözümleme" yapılmasıdır; çalıştırılabilir programın simge
 207       kümesindeki DSO simgeleri kütüphane tasarımına aykırı bir şekilde
 208       çözümlenir ve bu uygulama tüm platformlarda hazır olarak
 209       desteklenmediği gibi standartlaşmış da değildir. Geçer uygulamada
 210       çalıştırılabilir programın evrensel simgeleri çoğunlukla yeniden dışa
 211       verilmez ve bu bakımdan bir DSO içinde kullanılmaları uygun değildir.
 212       Esas sorun, çalıştırılabilir bir programın işlevselliğini çalışma
 213       anında genişletmek için DSO kullanımı sırasında ilintileyicinin tüm
 214       evrensel simgeleri dışa vermesini zorlamanın bir yolunu bulmaktır.</p>
 215
 216     <p>Paylaşımlı kütüphane yaklaşımı bu bakımdan türünün tek örneğidir,
 217       çünkü DSO mekanizması özellikle bunun için tasarlanmıştır, dolayısıyla
 218       işletim sisteminin sağladığı hemen hemen tüm kütüphaneler için
 219       kullanılabilir.</p>
 220 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
 221 <div class="section">
 222 <h2><a name="advantages" id="advantages">Getiriler ve Götürüler</a></h2>
 223
 224     <p>Yukarıda bahsedilen DSO’ya dayalı özelliklerin getirileri
 225       şunlardır:</p>
 226
 227     <ul>
 228       <li>Sunucu paketi çalışma anında daha esnektir çünkü, sunucuyu
 229         oluşturan parçalar derleme sırasında <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code>
 230         seçenekleriyle birleştirilmek yerine <code>httpd.conf</code> içinde
 231         <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergeleri
 232         sayesinde çalışma anında birleştirilebilmektedir. Bu yolla, örneğin
 233         tek bir Apache kurulumuyla birbirinden farklı yapılandırmalara sahip
 234         çok sayıda sunucu çalıştırmak mümkündür. (standart veya SSL sürümü;
 235         basitleştirilmiş veya devingen sürümü [mod_perl, PHP3], vs.)</li>
 236
 237       <li>Sunucu paketi kurulumdan sonra bile üçüncü parti modüllerle kolayca
 238         genişletilebilir. Bu özellikle, bir Apache temel paketinin yanında
 239         PHP, mod_perl, mod_security gibi ek paketler oluşturan paket
 240         dağıtıcılarına büyük yarar sağlar.</li>
 241
 242       <li>Yeni Apache httpd modülleri için daha kolay prototip
 243         geliştirilebilir: Modül kaynak kodunu DSO/<code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> çifti
 244         sayesinde Apache httpd kaynak ağacının dışında derleyip modülün yeni
 245         bir sürümünü bir <code>apxs -i</code> komutunun ardından
 246         <code>apachectl restart</code> yaparak çalışan bir Apache HTTP
 247         Sunucusunda denemek daha kolay hale getirilmiştir.</li>
 248     </ul>
 249
 250     <p>DSO kullanımının götürüleri ise şunlardır:</p>
 251
 252     <ul>
 253       <li>İlk yüklemede %20 yavaşlama: Unix yükleyicisi simgeleri çözümlemek
 254         zorunda olduğundan sunucu ilk başlatılırken yaklaşık %20 daha yavaş
 255         faaliyete geçer.</li>
 256
 257       <li>Çalışma sırasında % 5 yavaşlama: Konumdan bağımsız kodun (PIC -
 258         Position Independent Code) göreli adresleme için karmaşık oyunlara
 259         girmesi ve bunun mutlak adresleme kadar hızlı olmaması nedeniyle
 260         sunucu bazı platformlarda çalışma anında yaklaşık %5 daha yavaş
 261         çalışabilir.</li>
 262
 263       <li>DSO'nun tüm modüller için uygun olmaması: DSO modülleri bazı
 264         platformlarda diğer DSO temelli kütüphanelerle ilintilenemediğinden
 265         (<code>ld -lfilanca</code>) DSO mekanizmasını tüm modül türleri için
 266         kullanamazsınız (örneğin a.out temelli platformlar bu işlevselliği
 267         ELF temelli platformlar kadar iyi sağlamaz). Başka bir deyişle, DSO
 268         dosyaları olarak derlenmiş modüllerin kullanabileceği simgeler ya
 269         Apache httpd temel kodunda vardır ya Apache httpd temel kodunun
 270         kullandığı C kütüphanesinde (<code>libc</code>) ve diğer durağan ve
 271         devingen kütüphanelerde vardır ya da konumdan bağımsız kodu içeren
 272         durağan kütüphane arşivlerinde (<code>libfilanca.a</code>)
 273         vardır. Diğer modülleri kullanmak için tek şansınız ya Apache httpd
 274         çekirdeğinin modüle bir atıf içermesini sağlamak ya da modül kodunu
 275         <code>dlopen()</code> vasıtasıyla yüklemektir.</li>
 276     </ul>
 277
 278 </div></div>
 279 <div class="bottomlang">
 280 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English">&nbsp;en&nbsp;</a> |
 281 <a href="./fr/dso.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français">&nbsp;fr&nbsp;</a> |
 282 <a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese">&nbsp;ja&nbsp;</a> |
 283 <a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean">&nbsp;ko&nbsp;</a> |
 284 <a href="./tr/dso.html" title="Türkçe">&nbsp;tr&nbsp;</a></p>
 285 </div><div id="footer">
 286 <p class="apache">Copyright 2011 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
 287 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div>
 288 </body></html>