granicus.if.org Git - apache/blob - docs/manual/dso.html.tr.utf8

   1 <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
   2 <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
   3 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head><!--
   4         XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
   5               This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
   6         XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
   7       -->
   8 <title>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği - Apache HTTP Sunucusu</title>
   9 <link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
  10 <link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
  11 <link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" />
  12 <link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
  13 <body id="manual-page"><div id="page-header">
  14 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
  15 <p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.3</p>
  16 <img alt="" src="./images/feather.gif" /></div>
  17 <div class="up"><a href="./"><img title="&lt;-" alt="&lt;-" src="./images/left.gif" /></a></div>
  18 <div id="path">
  19 <a href="http://www.apache.org/">Apache</a> &gt; <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> &gt; <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> &gt; <a href="./">Sürüm 2.3</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği</h1>
  20 <div class="toplang">
  21 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English">&nbsp;en&nbsp;</a> |
  22 <a href="./fr/dso.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français">&nbsp;fr&nbsp;</a> |
  23 <a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese">&nbsp;ja&nbsp;</a> |
  24 <a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean">&nbsp;ko&nbsp;</a> |
  25 <a href="./tr/dso.html" title="Türkçe">&nbsp;tr&nbsp;</a></p>
  26 </div>
  27
  28     <p>Apache HTTP Sunucusu modüler bir program olup, yönetici sadece bir
  29       grup modül seçerek sunucuya işlevsellik ekleyebilir. Modüller sunucunun
  30       derlenmesi sırasında doğrudan <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programının
  31       içinde derlenebileceği gibi Devingen Paylaşımlı Nesneler (DSO - Dynamic
  32       Shared Object) halinde <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programından ayrı
  33       olarak da derlenebilir. DSO modülleri sunucunun derlenmesi sırasında
  34       derlenebileceği gibi ayrı olarak derlenip daha sonra Apache Eklenti
  35       Aracı (Apache Extension Tool) <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programı
  36       kullanılarak sunucuya eklenebilir.</p>
  37
  38     <p>Bu belgede DSO modüllerinin kullanımının yanında teorisine de
  39       değinilecektir.</p>
  40   </div>
  41 <div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#implementation">Gerçeklenim</a></li>
  42 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#usage">Kullanıcı Özeti</a></li>
  43 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#background">Artalan Bilgisi</a></li>
  44 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#advantages">Getiriler ve Götürüler</a></li>
  45 </ul></div>
  46 <div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
  47 <div class="section">
  48 <h2><a name="implementation" id="implementation">Gerçeklenim</a></h2>
  49
  50 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code></li></ul></td></tr></table>
  51
  52     <p>Apache modüllerini yüklemek için DSO desteği, Apache çekirdeğine
  53       durağan olarak ilintilenerek derlenmiş olan <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code>
  54       adında bir modül tarafından sağlanır. <code class="module"><a href="./mod/core.html">core</a></code> modülünden
  55       başka, bir DSO modülü olamayan tek modül <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code>
  56       modülüdür. Hemen hemen tüm diğer Apache modülleri <a href="install.html">kurulum belgesinde</a> de açıklandığı gibi
  57       <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code> betiğinin
  58       <code>--enable-<em>modül</em>=shared</code> seçeneği her modül için ayrı
  59       ayrı belirtilerek birer DSO modülü olarak derlenebilir. Derlenmiş
  60       modüller <code>mod_filanca.so</code> biçeminde birer DSO ismi alırlar ve
  61       her biri istenirse <code>httpd.conf</code> dosyasında
  62       <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> modülünün <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesiyle belirtilerek sunucu başlatılırken
  63       veya yeniden başlatılırken sunucuya yüklenebilir.</p>
  64
  65     <p>Apache modülleri için (özellikle üçüncü parti modüller için) DSO
  66       dosyası üretimini kolaylaştırmak amacıyla <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
  67       (<dfn>APache eXtenSion</dfn>) adında yeni bir destek programı
  68       kullanılmaktadır. Bu program Apache modüllerini Apache kaynak ağacından
  69       ayrı olarak derlemek için kullanılabilir. Fikir basittir: Apache
  70       derlenirken DSO dosyalarını derlemek için platforma bağımlı
  71       derleyici ve ilintileyici seçenekleri <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
  72       programının içine konur ve Apache’nin <code>make install</code> ile
  73       kurulumu sırasında Apache C başlık dosyaları da kurulur. Böylece
  74       kullanıcı Apache dağıtımının kaynak ağacına ihtiyaç duymadan ve
  75       platforma bağımlı derleyici ve ilintileyici seçeneklerini bilmek zorunda
  76       kalmadan istediği Apache modülünü <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programını
  77       kullanarak derleyebilir.</p>
  78 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
  79 <div class="section">
  80 <h2><a name="usage" id="usage">Kullanıcı Özeti</a></h2>
  81
  82     <p>Apache 2.x’in DSO özelliklerine bir giriş olarak burada kısaca bir
  83       bilgi vermekle yetinilecektir:</p>
  84
  85     <ol>
  86       <li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
  87         <em>özgün</em> Apache modülünü <code>mod_filanca.so</code> isminde bir
  88         DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:
  89
  90 <div class="example"><p><code>
  91   $ ./configure --prefix=/kurulum/yeri --enable-filanca=shared<br />
  92   $ make install
  93 </code></p></div>
  94       </li>
  95
  96       <li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
  97         <em>üçüncü parti</em> Apache modülünü <code>mod_filanca.so</code>
  98         isminde bir DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:
  99
 100 <div class="example"><p><code>
 101 $ ./configure --add-module=<var>modül-türü</var>:/bir/kurulum/yeri/mod_filanca.c \<br />
 102 <span class="indent">
 103   --enable-filanca=shared<br />
 104 </span>
 105 $ make install
 106 </code></p></div>
 107       </li>
 108
 109       <li>Paylaşımlı modülleri <em>sonradan kurmak için</em> Apache şöyle
 110         yapılandırılır:
 111
 112 <div class="example"><p><code>
 113 $ ./configure --enable-so<br />
 114 $ make install
 115 </code></p></div>
 116       </li>
 117
 118       <li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
 119         <em>üçüncü parti</em> Apache modülü <code>mod_filanca.so</code>
 120         isminde bir DSO modülü olarak Apache kaynak ağacının dışında
 121         <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> kullanarak derlemek ve kurmak için şöyle
 122         yapılır:
 123
 124 <div class="example"><p><code>
 125 $ cd /bir/kurulum/yeri<br />
 126 $ apxs -c mod_filanca.c<br />
 127 $ apxs -i -a -n filanca mod_filanca.la
 128 </code></p></div>
 129       </li>
 130     </ol>
 131
 132     <p>Tüm durumlarda derlenen paylaşımlı modülü Apache’nin etkin kılabilmesi
 133       için <code>httpd.conf</code> dosyasında o modül için bir <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesi bulunmalıdır.</p>
 134 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
 135 <div class="section">
 136 <h2><a name="background" id="background">Artalan Bilgisi</a></h2>
 137
 138     <p>Günümüzün Unix türevlerinde var olan şık bir mekanizma sayesinde
 139       çalıştırılabilir bir programın adres uzayına çalışma anında yüklenmek
 140       veya ilintilenmek üzere <em>Devingen Paylaşımlı Nesneler</em> (DSO -
 141       Dynamic Shared Object) adı verilen, özel bir biçem kullanarak kodlanmış
 142       program parçaları oluşturulabilir.</p>
 143
 144     <p>Bu yükleme normalde iki yolla yapılabilir: Ya çalıştırılabilir
 145       programın başlatılması sırasında yüklenen <code>ld.so</code> adlı bir
 146       sistem programınının devingen olarak yüklenmesi ile ya da
 147       çalıştırılabilir programın içinden Unix yükleyicisine programsal sistem
 148       arayüzü sağlayan <code>dlopen()/dlsym()</code> sistem çağrılarının elle
 149       yapılması suretiyle.</p>
 150
 151     <p>İlk yöntemde kullanılan DSO’lara genelde <em>paylaşımlı
 152       kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir ve
 153       bunların dosyaları <code>libfilanca.so</code> veya
 154       <code>libfilanca.so.1.2</code> biçiminde isimlendirilir. Belli bir
 155       sistem dizininde (normalde <code>/usr/lib</code>) bulunurlar ve derleme
 156       sırasında ilintileyici komutuna <code>-lfilanca</code> şeklinde
 157       belirtilerek çalıştırılabilir programla ilintilenirler. Doğrudan
 158       çalıştırılabilir koda eklenen bu kodlar Unix yükleyicisinin programın
 159       başlatılması sırasında kütüphaneyi <code>/usr/lib</code> altında
 160       <code>libfilanca.so</code> adıyla bulabilmesini sağlar. Kütüphanelerin
 161       aranacağı yerler ya <code>-R</code> gibi bir ilintileyici seçeneği ile
 162       koda eklenir ya da arama yolları <code>LD_LIBRARY_PATH</code> ortam
 163       değişkeni aracılığıyla yapılandırılır. Böylece çalıştırılabilir
 164       programda henüz çözümlenmemiş simgeler DSO içinde bulunarak
 165       çözümlenebilir.</p>
 166
 167     <p>Çalıştırılabilir program içindeki simgelere normalde DSO içinden
 168       atıfta bulunulmaz (genel kod kütüphanesinin başka programlarca da
 169       kullanılması nedeniyle). Bu bakımdan DSO tarafında böyle bir çözümleme
 170       yapılmaz. Çalıştırılabilir program da DSO’daki simgeleri kendisi
 171       çözümlemeye uğraşmaz, bu işlemlerden tamamen Unix yükleyicisi
 172       (<code>ld.so</code>) sorumludur. (Aslında, <code>ld.so</code>’yu
 173       çağıracak kod, her çalıştırılabilir programın içine ilintilenmiş
 174       (durağan değil) başlatma kodunun bir parçasıdır.) Programlar tarafından
 175       ortaklaşa kullanılan kütüphanelerin devingen olarak yüklenmesinin sebebi
 176       basittir: Kütüphane kodu <code>libc.so</code> gibi bir sistem
 177       kütüphanesine bir kere kaydedilip disk alanından yer kazanılmış
 178       olur.</p>
 179
 180     <p>İkinci yöntemde kullanılan DSO’lara yine <em>paylaşımlı
 181       kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir fakat
 182       bunların dosyaları geçerli kabule göre <code>filanca.so</code> gibi
 183       isimlendirilse de genelde keyfi olarak seçilen bir dosya uzantısı
 184       kullanılarak isimlendirilirler. Bu dosyalar genellikle programa özel bir
 185       dizinde dururlar ve bu dosyaları kullanacak olan çalıştırılabilir
 186       programla aralarında özdevimli olarak bağ kurulmamıştır. Bunun yerine,
 187       çalıştırılabilir program DSO’yu çalışma anında <code>dlopen()</code>
 188       sayesinde kendi adres uzayına ekler. Çalıştırılabilir program için
 189       DSO’daki simgeler bu sırada çözümlenmez. Özdevimli olarak devreye
 190       giren Unix yükleyicisi, (varsa) artakalan simgeleri, çalıştırılabilir
 191       ihraç edilen simge kümelerini (ve özellikle her yerde hazır ve nazır
 192       <code>libc.so</code> içindeki tüm simgeleri) kullanarak çözümler. Bu
 193       yolla DSO, çalıştırılabilir programın simge kümesi bilgilerini sanki
 194       kendisine baştan durağan olarak ilintilenmiş gibi ulaşabilir.</p>
 195
 196     <p>Son olarak, DSO’nun programlama arayüzünün getirilerinden yararlanmak
 197       amacıyla çalıştırılabilir program, daha sonra dağıtım tabloları vb.
 198       yerlerde kullanmak üzere <code>dlsym()</code> üzerinden DSO’daki belli
 199       simgeleri çözümlemek zorundadır. Başka bir deyişle: Çalıştırılabilir
 200       program ihtiyaç duyduğu her simgeyi kullanmak için kendisi çözümleme
 201       yapmak zorundadır. Böyle bir mekanizmanın getirisi, programın isteğe
 202       bağlı parçalarının gerekli olana kadar yüklenmemesidir (böylece daha az
 203       bellek alanı kullanılır). Gerektiği zaman programın işlevselliğini
 204       arttırmak amacıyla bu parçalar devingen olarak programa
 205       yüklenebilir.</p>
 206
 207     <p>DSO mekanizmasının bu basit gibi görünen işleyişinde zorluk içeren bir
 208       adım şudur (başkaları da olabilir): Bir programın işlevselliğini
 209       genişletmek için DSO kullanılırken (ikinci yöntem) çalıştırılabilir
 210       programdan DSO için simgelerin çözümlenmesi.  Zorluğun sebebi,
 211       "tersine çözümleme" yapılmasıdır; çalıştırılabilir programın simge
 212       kümesindeki DSO simgeleri kütüphane tasarımına aykırı bir şekilde
 213       çözümlenir ve bu uygulama tüm platformlarda hazır olarak
 214       desteklenmediği gibi standartlaşmış da değildir. Geçer uygulamada
 215       çalıştırılabilir programın evrensel simgeleri çoğunlukla yeniden dışa
 216       verilmez ve bu bakımdan bir DSO içinde kullanılmaları uygun değildir.
 217       Esas sorun, çalıştırılabilir bir programın işlevselliğini çalışma
 218       anında genişletmek için DSO kullanımı sırasında ilintileyicinin tüm
 219       evrensel simgeleri dışa vermesini zorlamanın bir yolunu bulmaktır.</p>
 220
 221     <p>Paylaşımlı kütüphane yaklaşımı bu bakımdan türünün tek örneğidir,
 222       çünkü DSO mekanizması özellikle bunun için tasarlanmıştır, dolayısıyla
 223       işletim sisteminin sağladığı hemen hemen tüm kütüphaneler için
 224       kullanılabilir. Diğer taraftan, bir programın işlevselliğini
 225       genişletmek için paylaşımlı nesne kullanımı çoğu program tarafından
 226       kullanılan bir şey değildir.</p>
 227
 228     <p>1998 itibariyle, DSO nesneleriyle çalışma anında çalıştırılabilir
 229       program işlevselliğini genişleten başlıca birkaç yazılım paketi vardır:
 230       Perl 5 (XS mekanizması ve DynaLoader modülü üzerinden), Netscape
 231       Sunucusu, vd. 1.3 sürümünden itibaren Apache de bu gruba katıldı. Çünkü
 232       Apache, modül kavramını zaten program işlevselliğini genişletmek için
 233       kullanıyordu ve temel işlevselliğine dış modülleri ilintilemek için
 234       dahili olarak dağıtım listesine dayalı bir yaklaşım kullanmaktaydı.
 235       Dolayısıyla Apache, modüllerini çalışma anında yüklemek için DSO
 236       kullanmaya baştan yazgılıydı.</p>
 237 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
 238 <div class="section">
 239 <h2><a name="advantages" id="advantages">Getiriler ve Götürüler</a></h2>
 240
 241     <p>Yukarıda bahsedilen DSO’ya dayalı özelliklerin getirileri
 242       şunlardır:</p>
 243
 244     <ul>
 245       <li>Sunucu paketi çalışma anında daha esnektir çünkü, asıl sunucuyu
 246         oluşturan parçalar derleme sırasında <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code>
 247         seçenekleriyle birleştirilmek yerine <code>httpd.conf</code> içinde
 248         <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergeleri
 249         sayesinde çalışma anında birleştirilebilmektedir. Bu yolla, örneğin
 250         tek bir Apache kurulumuyla birbirinden farklı yapılandırmalara sahip
 251         çok sayıda sunucu çalıştırmak mümkündür. (standart veya SSL sürümü;
 252         basitleştirilmiş veya güçlendirilmiş sürümü [mod_perl, PHP3],
 253         vs.)</li>
 254
 255       <li>Sunucu paketi kurulumdan sonra bile üçüncü parti modüllerle kolayca
 256         genişletilebilir. Bu özellikle, bir Apache temel paketinin yanında
 257         PHP3, mod_perl, mod_fastcgi gibi ek paketler oluşturan paket
 258         dağıtıcılarına büyük yarar sağlar.</li>
 259
 260       <li>Yeni Apache modülleri için daha kolay prototip geliştirilebilir:
 261         Modül kaynak kodunu DSO/<code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> çifti sayesinde
 262         Apache kaynak ağacının dışında derleyip modülün yeni bir sürümünü bir
 263         <code>apxs -i</code> komutunun ardından <code>apachectl
 264         restart</code> yaparak çalışan bir Apache sunucusunda denemek daha
 265         kolay hale getirilmiştir.</li>
 266     </ul>
 267
 268     <p>DSO kullanımının götürüleri ise şunlardır:</p>
 269
 270     <ul>
 271       <li>Her platformda hazır olarak desteklenmeme: Tüm işletim sistemleri
 272         bir programa devingen olarak kod yükleme becerisine sahip
 273         olmadığından DSO mekanizması her platformda kullanılamaz.</li>
 274
 275       <li>İlk yüklemede %20 yavaşlama: Unix yükleyicisi simgeleri çözümlemek
 276         zorunda olduğundan sunucu ilk başlatılırken yaklaşık %20 daha yavaş
 277         faaliyete geçer.</li>
 278
 279       <li>Çalışma sırasında % 5 yavaşlama: Konumdan bağımsız kodun (PIC -
 280         Position Independent Code) göreli adresleme için karmaşık oyunlara
 281         girmesi ve bunun mutlak adresleme kadar hızlı olmaması nedeniyle
 282         sunucu bazı platformlarda çalışma anında yaklaşık %5 daha yavaş
 283         çalışabilir.</li>
 284
 285       <li>DSO'nun tüm modüller için uygun olmaması: DSO modülleri bazı
 286         platformlarda diğer DSO temelli kütüphanelerle ilintilenemediğinden
 287         (<code>ld -lfilanca</code>) DSO mekanizmasını tüm modül türleri için
 288         kullanamazsınız (örneğin a.out temelli platformlar bu işlevselliği
 289         ELF temelli platformlar kadar iyi sağlamaz). Başka bir deyişle, DSO
 290         dosyaları olarak derlenmiş modüllerin kullanabileceği simgeler ya
 291         Apache temel kodunda vardır ya Apache temel kodunun kullandığı C
 292         kütüphanesinde (<code>libc</code>) ve diğer durağan ve devingen
 293         kütüphanelerde vardır ya da konumdan bağımsız kodu içeren
 294         durağan kütüphane arşivlerinde (<code>libfilanca.a</code>)
 295         vardır. Diğer modülleri kullanmak için tek şansınız ya Apache
 296         çekirdeğinin modüle bir atıf içermesini sağlamak ya da modül kodunu
 297         <code>dlopen()</code> vasıtasıyla yüklemektir.</li>
 298     </ul>
 299
 300 </div></div>
 301 <div class="bottomlang">
 302 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English">&nbsp;en&nbsp;</a> |
 303 <a href="./fr/dso.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français">&nbsp;fr&nbsp;</a> |
 304 <a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese">&nbsp;ja&nbsp;</a> |
 305 <a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean">&nbsp;ko&nbsp;</a> |
 306 <a href="./tr/dso.html" title="Türkçe">&nbsp;tr&nbsp;</a></p>
 307 </div><div id="footer">
 308 <p class="apache">Copyright 2008 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
 309 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div>
 310 </body></html>