1 <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
2 <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
3 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head><!--
4 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
5 This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
6 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
8 <title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu</title>
9 <link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
10 <link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
11 <link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" /><link rel="stylesheet" type="text/css" href="./style/css/prettify.css" />
12 <script src="./style/scripts/prettify.js" type="text/javascript">
15 <link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
16 <body id="manual-page"><div id="page-header">
17 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
18 <p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.5</p>
19 <img alt="" src="./images/feather.gif" /></div>
20 <div class="up"><a href="./"><img title="<-" alt="<-" src="./images/left.gif" /></a></div>
22 <a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.5</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1>
24 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
25 <a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
26 <a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
29 <p>Bu belge <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
30 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
31 modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a>
32 için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil
33 olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve
34 yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache HTTPD sunucusunun önbellekleme
35 özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
37 <div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li>
38 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></li>
39 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></li>
40 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></li>
41 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#security">Güvenlik Kaygıları</a></li>
43 <div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
45 <h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a></h2>
48 <p>Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak
49 üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.</p>
52 <dt>Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</dt>
54 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve destek modülü
55 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> akılcı ve HTTP'ye uygun
56 önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve
57 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklandığı gibi, içeriğin
58 önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve
59 seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler.
60 Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz
61 durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara
62 erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda
63 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> hem basit hem de karmaşık önbellekleme
64 yapılandırmalarını hedefler.
66 <dt>İki durumlu anahtar/değer paylaşımlı nesne önbellekleme</dt>
68 <a href="socache.html">Paylaşımlı nesne önbellek API'si</a>
69 (socache) ve destek modülleri sunucu taraflı bir anahtar/değer
70 paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları
71 ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri
72 önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu
73 tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache
74 veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar.
76 <dt>Uzmanlaşmış dosya önbellekleme</dt>
78 <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> dosyaların sunucunun başlatılması
79 sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara
80 erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya
81 tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını
86 <p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
87 olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
88 Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a>
89 belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p>
91 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
93 <h2><a name="http-caching" id="http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></h2>
97 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
100 <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklanan satıriçi önbellekleme
101 mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden
102 yararlanmak için <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü kullanılabilir.</p>
104 <p>İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit
105 iki durumlu anahtar/değer önbelleklemesinin tersine, HTTP önbelleği
106 eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün
107 sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir
108 mekanizma içerir.</p>
110 <p>HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:</p>
115 İçerik yeteri kadar yeni (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha genç)
116 ise <strong>taze</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği
117 özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir.
121 <p>İçerik çok eski (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha yaşlı)
122 ise <strong>bayat</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir
123 içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin
124 hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik
125 geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur)
126 içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir.
127 İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.</p>
129 <p>HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği
130 sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme
131 çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme
132 isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu
133 durumlarda yanıta bir <code>Warning</code> başlığı eklenir.</p>
137 Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek
138 dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem
139 olarak <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> elle veya bir artalan süreci
140 olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen
141 boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir.
142 Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir.
146 <p>HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar
147 <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümünde</a> bulunabilir.</p>
149 <h3>Sunucu ile etkileşim</h3>
152 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
153 <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> yönergesinin
154 değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır:
158 <dt>Çabuk eylem aşaması</dt>
160 <p>Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi
161 sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik
162 önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi
165 <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi
168 <p>Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun
169 yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir.
170 Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme
171 aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip
172 seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.</p>
174 <dt>Normal eylem aşaması</dt>
176 <p>Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin
179 <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi
182 <p>Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak
183 denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen
184 içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp
185 kişiselleştirilebilir.</p>
189 <p>URL önbellekte yoksa <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü yanıtı
190 önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir
191 <a href="filter.html">süzgeç</a> ekler ve geri çekilerek normal istek
192 işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir
193 olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe
194 kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.</p>
196 <p>Önbellekteki içerik bayatsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
197 isteği bir <strong>koşullu istek</strong> haline getirir. Özgün
198 sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine
199 önbelleklenir. Özgün sunucu bir <code>304 Not Modified</code> yanıtı
200 verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik
201 süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.</p>
204 <h3>Önbelleğin Hızlandırılması</h3>
207 <p>Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak
208 bilindiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
209 değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
210 olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
211 önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye
212 <code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
213 konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
214 meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
217 <h3>Tazelik Ömrü</h3>
220 <p>Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü
221 <code>Cache-Control</code> başlığının <code>max-age</code> veya
222 <code>s-maxage</code> alanlarıyla ya da bir <code>Expires</code>
223 başlığını içererek bildirmelidir.</p>
225 <p>Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci
226 tarafından istekte bir <code>Cache-Control</code> başlığı kullanılarak
227 geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha
228 kısaysa o geçerli olur.</p>
230 <p>Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik
231 ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat
232 olmakla birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code> yönergesi
233 kullanılarak kolayca değiştirilebilir.</p>
235 <p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
236 <code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
237 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tazelik ömrünü <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesine
240 <p>Yerel içerik için, ya da kendi <code>Expires</code> başlığını
241 tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü <code>max-age</code> ve
242 <code>Expires</code> ekleyerek hassas olarak ayarlamak
243 için <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
245 <p>Tazelik ömrünün üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
249 <h3>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</h3>
252 <p>Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi,
253 httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak
254 şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
256 <p>Özgün önbellekli yanıtta bir <code>ETag</code> başlığı mevcutsa,
257 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan isteğe
258 bir <code>If-None-Match</code> başlığı ekler.
259 Özgün önbellekli yanıtta bir <code>Last-Modified</code> başlığı
260 mevcutsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan
261 isteğe bir <code>If-Modified-Since</code> başlığı ekler. Bunlardan
262 birinin varlığı isteği <strong>koşullu</strong> yapar.</p>
264 <p>Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu
265 <code>ETag</code> veya <code>Last-Modified</code> başlığının isteğe
266 uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün
267 sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir.
268 Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik
269 yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde
272 <p>İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
275 <p>Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek
276 özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay
277 olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.</p>
279 <p>İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam
280 bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış
281 olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle
282 <code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
283 boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
284 Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten
285 sunmak daha hızlı olacaktır.</p>
287 <p>Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı
288 göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu
289 istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik
290 değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu
291 durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da
292 silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.</p>
295 <h3>Neler Önbelleklenebilir?</h3>
298 <p>HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik
299 <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html#sec13.4">
300 RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability</a> belgesinde tanımlanmış
301 olup, bunlar şöyle özetlenebilir:</p>
304 <li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li>
306 <li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li>
308 <li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
310 <li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
311 "Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
312 "public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde
315 <li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
316 sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
317 açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe veya
318 "Cache-Control:" başlığının max-age veya max-age yönergesini
319 içermedikçe yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
321 <li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code>
322 yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
323 koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
324 başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya
325 "s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
327 <li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code>
328 yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
329 "private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde
330 yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
332 <li>Benzer şekilde, <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestorenostore">CacheStoreNoStore</a></code> yönergesi kullanılmamışsa yanıt
333 "no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt
334 içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
336 <li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir
337 yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li>
341 <h3>Neler Önbelleklenmemeli?</h3>
344 <p>İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla
345 bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini
346 <code>Cache-Control</code> başlığını kullanarak sunucuya
349 <p>İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle
350 ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam
351 yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun
352 <strong>koşullu istekleri</strong> doğru olarak desteklemesi
355 <p>İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik,
356 <code>Vary</code> yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla
357 önbelleklenebilir.</p>
360 <h3>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</h3>
363 <p>Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı
364 içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de
365 farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması
366 aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün
369 <p>Bu özgün sunucu tarafından bir <code>Vary</code> başlığı eklenerek
370 yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken
371 önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını
372 <code>Vary</code> başlığı belirler.</p>
374 <p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
376 <div class="example"><p><code>
377 Vary: negotiate,accept-language,accept-charset
380 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset
381 başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
383 <p>İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir.
384 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü <code>Vary</code> başlığını
385 kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini
386 saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.</p>
389 <h3><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h3>
392 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü önbelleği yönetmek için çeşitli
393 depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme
394 desteğini <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> sağlar.</p>
396 <p>Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:</p>
398 <div class="example"><p><code>
399 CacheRoot /var/cache/apache/<br />
400 CacheEnable disk /<br />
401 CacheDirLevels 2<br />
405 <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
406 işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
407 faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
408 sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
409 sunulmuş olacaklardır.</p>
412 <h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3>
415 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
416 istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
417 sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
418 port ve varsa CGI argümanlarından başka <code>Vary</code> başlığında
419 tanımlı elemanlardan oluşur.</p>
421 <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
422 seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
423 Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
424 özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
425 saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
426 yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin
427 değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
429 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
430 yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> her dizinde kaç
431 karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
432 özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
433 örneğine uygun olarak
434 <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
437 <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
438 dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
439 büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
440 <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code>
441 yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
442 alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
443 sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
444 olmadıkça <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak
445 "1" belirtmenizi öneririz.</p>
447 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
448 yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
449 dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
450 değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
451 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
452 olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
454 <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
455 hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
456 sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
458 <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
459 ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
460 çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
463 <h3>Disk Önbelleğinin Bakımı</h3>
466 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli
467 içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
468 hakkında bilgi vermez.</p>
470 <p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
471 temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç
472 içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
473 üzerinde <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta
474 çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
475 genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
477 <p><code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
478 artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
479 aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
480 <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
481 sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
482 kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
483 <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
484 belirlemek gerekir.</p>
486 <p>Ayrıca, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> için uygun bir "nice" seviyesi
487 seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç
488 yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.</p>
491 <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br />
492 <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
493 Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
495 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar bellek kullanıldığı hakkında
496 bilgi vermediğinden, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>'in bir temizliğin
497 ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması
498 temin edilmelidir.</p>
501 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
502 <div class="section">
503 <h2><a name="socache-caching" id="socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></h2>
506 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
508 <p>Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi
509 önbelleklenebilen özel bilgiler için <a href="socache.html">socache</a>
510 arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine
513 <p>Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:</p>
516 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></dt>
517 <dd>DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
518 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></dt>
519 <dd>Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
520 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></dt>
521 <dd>Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
522 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></dt>
523 <dd>Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
526 <h3><a name="mod_authn_socache-caching" id="mod_authn_socache-caching">Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi</a></h3>
529 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
531 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code> modülü kimlik doğrulama araçlarının
532 yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini
536 <h3><a name="mod_ssl-caching" id="mod_ssl-caching">SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi</a></h3>
539 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
541 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code> modülü, oturum önbelleği ve önbellek
542 zımbalaması sağlamak için <code>socache</code> arayüzünü kullanır.</p>
544 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
545 <div class="section">
546 <h2><a name="file-caching" id="file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></h2>
549 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
551 <p>Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının
552 kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması
553 sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.</p>
555 <p>Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun
556 başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi
557 seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu
558 sistemlere de bir yardımı olabilir.</p>
560 <h3><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h3>
563 <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
564 bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
565 çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
566 saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek
567 türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
569 <h4><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h4>
572 <p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
573 <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
574 önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
575 dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
576 önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
579 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
580 belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
581 yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
584 <div class="example"><p><code>
585 CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
588 <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
589 işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
590 sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
592 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
593 kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında
594 isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
597 <p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
598 haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
599 içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık
600 dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya
601 tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
607 <h3><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h3>
610 <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
611 en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
612 kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
613 ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
614 süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
615 etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
618 <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
619 şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
620 sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
621 sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
622 değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
623 olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
624 işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
625 takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
627 <h4>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h4>
630 <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
631 dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
632 özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
633 Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
634 okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
636 <div class="example"><p><code>
637 colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
641 colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
647 <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
648 çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
649 güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
651 <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
652 önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
653 Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
654 httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
657 <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
658 zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
659 önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya
660 saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı
661 olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
664 <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
665 yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
666 httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
669 <h4><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h4>
672 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
673 içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
674 belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
675 httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
676 içeriğini kullanacaktır.</p>
678 <div class="example"><p><code>
679 MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
682 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code>
683 yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra
684 yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
686 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
687 ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
688 yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
689 süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
690 yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük
691 önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
692 takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
695 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
696 <div class="section">
697 <h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2>
700 <h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
703 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
704 yönergesine <code>On</code> değerinin atandığı öntanımlı durumda
705 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> kullanımı, daha çok sunucunun önüne
706 vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün
707 sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
708 istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum
709 httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.</p>
711 <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
712 taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
713 (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
714 gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
715 yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
716 deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
717 almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
720 <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
721 veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
722 Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
723 yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> modülünü kullanarak
724 yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
725 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
726 içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
727 istemciye bunu sunacaktır.</p>
729 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
730 yönergesine <code>Off</code> atandığı takdirde, istek işleme
731 aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden
735 <h3>Yerel İstismarcılar</h3>
738 <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
739 önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
740 içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
741 çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
742 akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
743 içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
746 <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
747 tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
748 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
749 değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
752 <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
753 karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>
754 kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
755 güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
756 Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
757 Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
760 <h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
763 <p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
764 zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
765 Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve
766 genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
767 betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
769 <p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
770 önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
771 httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
772 değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
773 bir saldırı türüdür.</p>
775 <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
776 yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
777 Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
778 tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
779 istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
780 dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
783 <h3>Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi</h3>
786 <p>Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana
787 önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık
788 değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı
789 bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun
790 bilindiği durumda bir başlığı (örn, <code>User-Agent</code>)
791 değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir.
792 Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta
793 milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer
794 girdilerin yerini alabilir.</p>
796 <p>Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte
797 değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir
798 "cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından
799 anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu
800 girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir.
801 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü bunun önlenmesi için <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignoreurlsessionidentifiers">CacheIgnoreURLSessionIdentifiers</a></code>
802 yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı
803 önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için
804 dikkatle kullanılmalıdır.</p>
807 <div class="bottomlang">
808 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
809 <a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
810 <a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
811 </div><div id="footer">
812 <p class="apache">Copyright 2012 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
813 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div><script type="text/javascript">
814 if (typeof(prettyPrint) !== undefined) {
projects / apache / blob