1 <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
2 <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
3 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head>
4 <meta content="text/html; charset=UTF-8" http-equiv="Content-Type" />
6 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
7 This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
8 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
10 <title>Önbellek Kullanım Kılavuzu - Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.5</title>
11 <link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
12 <link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
13 <link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" /><link rel="stylesheet" type="text/css" href="./style/css/prettify.css" />
14 <script src="./style/scripts/prettify.min.js" type="text/javascript">
17 <link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
18 <body id="manual-page"><div id="page-header">
19 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/quickreference.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
20 <p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.5</p>
21 <img alt="" src="./images/feather.png" /></div>
22 <div class="up"><a href="./"><img title="<-" alt="<-" src="./images/left.gif" /></a></div>
24 <a href="http://www.apache.org/">Apache</a> > <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> > <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> > <a href="./">Sürüm 2.5</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Önbellek Kullanım Kılavuzu</h1>
26 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
27 <a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
28 <a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
30 <div class="outofdate">Bu çeviri güncel olmayabilir. Son değişiklikler için İngilizce sürüm geçerlidir.</div>
32 <p>Bu belge <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
33 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
34 modülleri ve <a href="programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a>
35 için bir başvuru kılavuzu niteliğindedir. HTTP sunucusu ve vekil
36 olarak çalışmada işlemleri hızlandırmak için bilinen sorunlar ve
37 yanlış yapılandırmalardan kaçınarak Apache HTTPD sunucusunun önbellekleme
38 özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
40 <div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li>
41 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></li>
42 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></li>
43 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></li>
44 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#security">Güvenlik Kaygıları</a></li>
45 </ul><h3>Ayrıca bakınız:</h3><ul class="seealso"><li><a href="#comments_section">Yorum</a></li></ul></div>
46 <div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
48 <h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a> <a title="Permanent link" href="#introduction" class="permalink">¶</a></h2>
51 <p>Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak
52 üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.</p>
55 <dt>Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</dt>
57 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve destek modülü
58 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> akılcı ve HTTP'ye uygun
59 önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve
60 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklandığı gibi, içeriğin
61 önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve
62 seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler.
63 Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz
64 durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara
65 erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda
66 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> hem basit hem de karmaşık önbellekleme
67 yapılandırmalarını hedefler.
69 <dt>İki durumlu anahtar/değer paylaşımlı nesne önbellekleme</dt>
71 <a href="socache.html">Paylaşımlı nesne önbellek API'si</a>
72 (socache) ve destek modülleri sunucu taraflı bir anahtar/değer
73 paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları
74 ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri
75 önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu
76 tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache
77 veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar.
79 <dt>Uzmanlaşmış dosya önbellekleme</dt>
81 <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> dosyaların sunucunun başlatılması
82 sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara
83 erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya
84 tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını
89 <p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
90 olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
91 Eşlenmesi</a> ile <a href="content-negotiation.html">İçerik Uzlaşımı</a>
92 belgelerini okumuş olmanız gerekir.</p>
94 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
96 <h2><a name="http-caching" id="http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a> <a title="Permanent link" href="#http-caching" class="permalink">¶</a></h2>
100 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
103 <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklanan satıriçi önbellekleme
104 mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden
105 yararlanmak için <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü kullanılabilir.</p>
107 <p>İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit
108 iki durumlu anahtar/değer önbelleklemesinin tersine, HTTP önbelleği
109 eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün
110 sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir
111 mekanizma içerir.</p>
113 <p>HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:</p>
118 İçerik yeteri kadar yeni (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha genç)
119 ise <strong>taze</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği
120 özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir.
124 <p>İçerik çok eski (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha yaşlı)
125 ise <strong>bayat</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir
126 içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin
127 hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik
128 geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur)
129 içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir.
130 İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.</p>
132 <p>HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği
133 sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme
134 çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme
135 isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu
136 durumlarda yanıta bir <code>Warning</code> başlığı eklenir.</p>
140 Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek
141 dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem
142 olarak <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> elle veya bir artalan süreci
143 olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen
144 boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir.
145 Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir.
149 <p>HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar
150 <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümünde</a> bulunabilir.</p>
152 <h3>Sunucu ile etkileşim</h3>
155 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
156 <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> yönergesinin
157 değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır:
161 <dt>Çabuk eylem aşaması</dt>
163 <p>Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi
164 sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik
165 önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi
168 <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi
171 <p>Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun
172 yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir.
173 Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme
174 aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip
175 seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.</p>
177 <dt>Normal eylem aşaması</dt>
179 <p>Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin
182 <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi
185 <p>Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak
186 denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen
187 içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp
188 kişiselleştirilebilir.</p>
192 <p>URL önbellekte yoksa <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü yanıtı
193 önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir
194 <a href="filter.html">süzgeç</a> ekler ve geri çekilerek normal istek
195 işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir
196 olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe
197 kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.</p>
199 <p>Önbellekteki içerik bayatsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
200 isteği bir <strong>koşullu istek</strong> haline getirir. Özgün
201 sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine
202 önbelleklenir. Özgün sunucu bir <code>304 Not Modified</code> yanıtı
203 verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik
204 süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.</p>
207 <h3>Önbelleğin Hızlandırılması</h3>
210 <p>Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak
211 bilindiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
212 değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
213 olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
214 önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye
215 <code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
216 konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
217 meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
220 <h3>Tazelik Ömrü</h3>
223 <p>Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü
224 <code>Cache-Control</code> başlığının <code>max-age</code> veya
225 <code>s-maxage</code> alanlarıyla ya da bir <code>Expires</code>
226 başlığını içererek bildirmelidir.</p>
228 <p>Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci
229 tarafından istekte bir <code>Cache-Control</code> başlığı kullanılarak
230 geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha
231 kısaysa o geçerli olur.</p>
233 <p>Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik
234 ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat
235 olmakla birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code> yönergesi
236 kullanılarak kolayca değiştirilebilir.</p>
238 <p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
239 <code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
240 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tazelik ömrünü <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesine
243 <p>Yerel içerik için, ya da kendi <code>Expires</code> başlığını
244 tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü <code>max-age</code> ve
245 <code>Expires</code> ekleyerek hassas olarak ayarlamak
246 için <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
248 <p>Tazelik ömrünün üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
252 <h3>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</h3>
255 <p>Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi,
256 httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak
257 şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
259 <p>Özgün önbellekli yanıtta bir <code>ETag</code> başlığı mevcutsa,
260 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan isteğe
261 bir <code>If-None-Match</code> başlığı ekler.
262 Özgün önbellekli yanıtta bir <code>Last-Modified</code> başlığı
263 mevcutsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan
264 isteğe bir <code>If-Modified-Since</code> başlığı ekler. Bunlardan
265 birinin varlığı isteği <strong>koşullu</strong> yapar.</p>
267 <p>Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu
268 <code>ETag</code> veya <code>Last-Modified</code> başlığının isteğe
269 uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün
270 sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir.
271 Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik
272 yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde
275 <p>İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
278 <p>Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek
279 özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay
280 olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.</p>
282 <p>İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam
283 bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış
284 olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle
285 <code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
286 boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
287 Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten
288 sunmak daha hızlı olacaktır.</p>
290 <p>Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı
291 göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu
292 istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik
293 değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu
294 durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da
295 silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.</p>
298 <h3>Neler Önbelleklenebilir?</h3>
301 <p>HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik
302 <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html#sec13.4">
303 RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability</a> belgesinde tanımlanmış
304 olup, bunlar şöyle özetlenebilir:</p>
307 <li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li>
309 <li>Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.</li>
311 <li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
313 <li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
314 "Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
315 "public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde
318 <li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
319 sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
320 açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe veya
321 "Cache-Control:" başlığının max-age veya max-age yönergesini
322 içermedikçe yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
324 <li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code>
325 yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
326 koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
327 başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya
328 "s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
330 <li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code>
331 yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
332 "private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde
333 yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
335 <li>Benzer şekilde, <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestorenostore">CacheStoreNoStore</a></code> yönergesi kullanılmamışsa yanıt
336 "no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt
337 içeriği önbelleğe alınmayacaktır.</li>
339 <li>Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir
340 yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.</li>
344 <h3>Neler Önbelleklenmemeli?</h3>
347 <p>İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla
348 bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini
349 <code>Cache-Control</code> başlığını kullanarak sunucuya
352 <p>İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle
353 ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam
354 yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun
355 <strong>koşullu istekleri</strong> doğru olarak desteklemesi
358 <p>İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik,
359 <code>Vary</code> yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla
360 önbelleklenebilir.</p>
363 <h3>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</h3>
366 <p>Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı
367 içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de
368 farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması
369 aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün
372 <p>Bu özgün sunucu tarafından bir <code>Vary</code> başlığı eklenerek
373 yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken
374 önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını
375 <code>Vary</code> başlığı belirler.</p>
377 <p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
379 <div class="example"><p><code>
380 Vary: negotiate,accept-language,accept-charset
383 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset
384 başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
386 <p>İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir.
387 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü <code>Vary</code> başlığını
388 kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini
389 saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.</p>
392 <h3><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h3>
395 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü önbelleği yönetmek için çeşitli
396 depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme
397 desteğini <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> sağlar.</p>
399 <p>Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:</p>
401 <div class="example"><p><code>
402 CacheRoot /var/cache/apache/<br />
403 CacheEnable disk /<br />
404 CacheDirLevels 2<br />
408 <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
409 işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
410 faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
411 sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
412 sunulmuş olacaklardır.</p>
415 <h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3>
418 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
419 istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
420 sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
421 port ve varsa CGI argümanlarından başka <code>Vary</code> başlığında
422 tanımlı elemanlardan oluşur.</p>
424 <p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
425 seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
426 Örneğin, bir URL’nin <code>xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir
427 özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde
428 saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla
429 yetinilmez ve içerik <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> yönergelerinin
430 değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
432 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
433 yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> her dizinde kaç
434 karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
435 özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
436 örneğine uygun olarak
437 <code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
440 <p>Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek
441 dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının
442 büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur.
443 <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code>
444 yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64
445 alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu
446 sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz
447 olmadıkça <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> için değer olarak
448 "1" belirtmenizi öneririz.</p>
450 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
451 yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası
452 dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2"
453 değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir.
454 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık
455 olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.</p>
457 <p>Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL
458 hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise
459 sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.</p>
461 <p>"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir
462 ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait
463 çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.</p>
466 <h3>Disk Önbelleğinin Bakımı</h3>
469 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> zaman aşımına uğrayan önbellekli
470 içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı
471 hakkında bilgi vermez.</p>
473 <p>Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla
474 temizleyebilmeniz için <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> adında bir araç
475 içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun
476 üzerinde <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’i hangi sıklıkta
477 çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler
478 genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.</p>
480 <p><code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir
481 artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli
482 aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde
483 <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in işini bitirmesi 1 saatten fazla
484 sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla
485 kopyanın çalışıyor durumda olmaması için
486 <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
487 belirlemek gerekir.</p>
489 <p>Ayrıca, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> için uygun bir "nice" seviyesi
490 seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç
491 yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.</p>
494 <img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br />
495 <a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
496 Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
498 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar bellek kullanıldığı hakkında
499 bilgi vermediğinden, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>'in bir temizliğin
500 ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması
501 temin edilmelidir.</p>
504 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
505 <div class="section">
506 <h2><a name="socache-caching" id="socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a> <a title="Permanent link" href="#socache-caching" class="permalink">¶</a></h2>
509 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
511 <p>Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi
512 önbelleklenebilen özel bilgiler için <a href="socache.html">socache</a>
513 arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine
516 <p>Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:</p>
519 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></dt>
520 <dd>DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
521 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></dt>
522 <dd>Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
523 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></dt>
524 <dd>Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
525 <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></dt>
526 <dd>Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
529 <h3><a name="mod_authn_socache-caching" id="mod_authn_socache-caching">Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi</a></h3>
532 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
534 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code> modülü kimlik doğrulama araçlarının
535 yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini
539 <h3><a name="mod_ssl-caching" id="mod_ssl-caching">SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi</a></h3>
542 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
544 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code> modülü, oturum önbelleği ve önbellek
545 zımbalaması sağlamak için <code>socache</code> arayüzünü kullanır.</p>
547 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
548 <div class="section">
549 <h2><a name="file-caching" id="file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a> <a title="Permanent link" href="#file-caching" class="permalink">¶</a></h2>
552 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
554 <p>Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının
555 kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması
556 sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.</p>
558 <p>Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun
559 başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi
560 seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu
561 sistemlere de bir yardımı olabilir.</p>
563 <h3><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h3>
566 <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
567 bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
568 çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
569 saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek
570 türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
572 <h4><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h4>
575 <p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
576 <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
577 önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
578 dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
579 önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
582 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
583 belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
584 yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
587 <div class="example"><p><code>
588 CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
591 <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
592 işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
593 sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
595 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
596 kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında
597 isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
600 <p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
601 haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
602 içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık
603 dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya
604 tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
610 <h3><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h3>
613 <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
614 en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
615 kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
616 ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
617 süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
618 etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
621 <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
622 şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
623 sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
624 sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
625 değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
626 olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
627 işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
628 takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
630 <h4>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h4>
633 <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
634 dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
635 özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
636 Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
637 okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
639 <div class="example"><p><code>
640 colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
644 colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
650 <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
651 çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
652 güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
654 <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
655 önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
656 Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
657 httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
660 <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
661 zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
662 önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya
663 saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı
664 olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
667 <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
668 yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
669 httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
672 <h4><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h4>
675 <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
676 içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
677 belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
678 httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
679 içeriğini kullanacaktır.</p>
681 <div class="example"><p><code>
682 MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
685 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code>
686 yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra
687 yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
689 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
690 ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
691 yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
692 süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
693 yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük
694 önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
695 takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
698 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
699 <div class="section">
700 <h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a> <a title="Permanent link" href="#security" class="permalink">¶</a></h2>
703 <h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
706 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
707 yönergesine <code>On</code> değerinin atandığı öntanımlı durumda
708 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> kullanımı, daha çok sunucunun önüne
709 vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün
710 sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
711 istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum
712 httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.</p>
714 <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
715 taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
716 (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
717 gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
718 yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
719 deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
720 almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
723 <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
724 veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
725 Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
726 yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> modülünü kullanarak
727 yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
728 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
729 içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
730 istemciye bunu sunacaktır.</p>
732 <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
733 yönergesine <code>Off</code> atandığı takdirde, istek işleme
734 aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden
738 <h3>Yerel İstismarcılar</h3>
741 <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
742 önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
743 içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
744 çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
745 akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
746 içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
749 <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
750 tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
751 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
752 değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
755 <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
756 karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>
757 kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
758 güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
759 Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
760 Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
763 <h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
766 <p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
767 zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
768 Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve
769 genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
770 betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
772 <p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
773 önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
774 httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
775 değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
776 bir saldırı türüdür.</p>
778 <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
779 yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
780 Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
781 tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
782 istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
783 dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
786 <h3>Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi</h3>
789 <p>Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana
790 önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık
791 değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı
792 bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun
793 bilindiği durumda bir başlığı (örn, <code>User-Agent</code>)
794 değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir.
795 Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta
796 milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer
797 girdilerin yerini alabilir.</p>
799 <p>Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte
800 değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir
801 "cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından
802 anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu
803 girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir.
804 <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü bunun önlenmesi için <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignoreurlsessionidentifiers">CacheIgnoreURLSessionIdentifiers</a></code>
805 yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı
806 önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için
807 dikkatle kullanılmalıdır.</p>
810 <div class="bottomlang">
811 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
812 <a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
813 <a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
814 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img src="./images/up.gif" alt="top" /></a></div><div class="section"><h2><a id="comments_section" name="comments_section">Yorum</a></h2><div class="warning"><strong>Notice:</strong><br />This is not a Q&A section. Comments placed here should be pointed towards suggestions on improving the documentation or server, and may be removed again by our moderators if they are either implemented or considered invalid/off-topic. Questions on how to manage the Apache HTTP Server should be directed at either our IRC channel, #httpd, on Freenode, or sent to our <a href="http://httpd.apache.org/lists.html">mailing lists</a>.</div>
815 <script type="text/javascript"><!--//--><![CDATA[//><!--
816 var comments_shortname = 'httpd';
817 var comments_identifier = 'http://httpd.apache.org/docs/trunk/caching.html';
819 if (w.location.hostname.toLowerCase() == "httpd.apache.org") {
820 d.write('<div id="comments_thread"><\/div>');
821 var s = d.createElement('script');
822 s.type = 'text/javascript';
824 s.src = 'https://comments.apache.org/show_comments.lua?site=' + comments_shortname + '&page=' + comments_identifier;
825 (d.getElementsByTagName('head')[0] || d.getElementsByTagName('body')[0]).appendChild(s);
828 d.write('<div id="comments_thread">Comments are disabled for this page at the moment.<\/div>');
830 })(window, document);
831 //--><!]]></script></div><div id="footer">
832 <p class="apache">Copyright 2019 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
833 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/quickreference.html">Yönergeler</a> | <a href="http://wiki.apache.org/httpd/FAQ">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div><script type="text/javascript"><!--//--><
projects / apache / blob